On Air Carnaby Street Chris Williams | 8:30am - 10:30am

Traa dy Liooar, 25oo Mee Vayrt 2024

Meeryn as Traa dy Liooar, Jelune 25oo Mee Vayrt 2024

Ta bree er ve currit da saase noa dy chur lhiettrimmys er feme er sleih ve currit myr cooish phreayssagh 'sy thie lheiys as dy chooney lesh lhiggey sleih faagail y thie lheiys dy traaoil. Ta Kiarail Vannin gra dy jean yn Shirveish son Mean-chiarail ny sloo yn earroo dy leih goll stiagh 'sy Rheynn Egin as dy leih ayns lhiabbeeyn 'sy thie lheiys tra nagh vel feme orroo ve ayns shen. Ta oaseiryn gra dy jean aa-chummey ny shirveishyn t'ayn nish lhieeney y varney eddyr cur kiarail 'sy cho-voodeeys as 'sy thie lheiys.

She ymmyrkey multi-schleiyn dy chooney lesh sleih aa-laanaghey tra t'ad er choayl ablidyn son caghlaaghyn oyr, dy chooney lhieu dy heet dy ve cho neu-chrogheydagh as vees possible reesht. Bee Ard Ir Chlinicoil gobbraghey cheusthie jeh'n Rheynn Egin, ayns wardyn y thie lheiys as 'sy cho-voodeeys dy yannoo shickyr dy vel sessyn as yn t'ad jeant ard scanshoil jeant via un cho-chorp. 

---oooOooo---

Ta'n Shirveishagh Slaynt as Kiarail y Theay, Lawrie Hooper, gra dy vel plannyn dy hroggal thie kiarailagh ayns ynnyd jeh Cummal Mooar ayns Rhumsaa goll er oaie dy kiart. Mee Luanistyn nurree va eab jeant dy ghooney y seyraad roish my row veg troggit ayns ynnyd jeh, agh va cumrail currit er shen lurg da cummaltee y thie kiarailagh as nyn lughtyn-thie soilshaghey magh ny imneaghyn oc.

Ta'n Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay nish gobbraghey rish Kiarail Vannin dy yannoo shickyr dy vel cummey y troggal noa treealit cooie da'n oyr echey, roish my vees yn Rheynn cheet back gys yn Tashtey son kied dy chosney yn argid.

Ta Mnr Hooper gra dy vel yn Rheynn ec paart jeh'n chlaare vun-argidoil tra ta plan jeant da keim ard as dy vel kied phlannal echey, myr shoh dy vel feme er goll as lhieeney stiagh ny ynnydyn follym as cur stiagh ny daahghyn ayns ooilley ny ayrnyn jeh as feme er shen, dy bunnidagh, myr shoh dy vel eh goll er oaie trooid claare vun-argidoil y Reiltys ec y vieauid yinnagh eh jerkal rish, myr shoh nagh vel cooish ayns shen, choud's ta fys echey er, as rere yn toiggalys echey 'sy traa cheet dy leah, fo ny harrish, dy jean eh cheet back trooid Tinvaal son y teiy jerrinagh shen fy yerrey, agh da'n Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay dy vel eh goll er oaie 'syn aght kiart ayns rieughid.

Er-lesh Mnr Hooper dy vel mooarane jeh'n chostys cochianglt rish y wirran, ayns rieughid, as cultoor yn ynnyd, yn aght dy vel ad gobbraghey as yn aght feer jarrooagh dy vel ad gentreil, cha nee ynrican rish ny cummaltee, agh rish y cho-voodeeys ayns aght smoo cadjin. T'eh gra nagh lhisagh shen caghlaa arragh, as dy ve lane foshlit, dy vel y fwirran shen toilchin ynnyd share dy ghobbraghey ayn. T'eh gra dy vel fys echey dy vel mooarane dy chochianglys ennaghtagh rish y troggal hene, agh dy nee'n rieugh eh dy vel ny ta'n Rheynn jeeaghyn er jannoo, shen cur ayns ynnyd jeh'n strughtoor stooalt t'ayn rish strughtoor stooalt smoo noa-emshiragh, as bentyn da'n wirran as yn ethos as y cultoor, nagh vel eh fakin shen caghlaa er chor erbee.

Ta Mnr Hooper gra, ny dy vel yn Rheynn jeeaghyn er jannoo, shen cur ayns ynnyd jeh'n troggal bunnys er y vun jeh'n red cheddin son yn red cheddin, as dy vel ad fakin shen ayns Cummal Mooar, as dy vel shin er nakin shen ayns Reayrt ny Baie as ayns Reayrt Glion Chrutcheree, myr shoh dy vel eh fo'n Rheynn jannoo yn red cheddin. T'eh gra dy vel earroo dy hamyryn ayn ec y traa t'ayn, as dy jean eh bishaghey shen beggan, agh dy bunnidagh dy vel eh cur yn red cheddin ayns ynnyd jeh'n red cheddin bentyn da earrooyn.  

Ta Mnr Hooper, ny bee clouit 'sy traa ry heet feer leah liorish y Voayrd son Thieys as ny Co-voodeeyssyn, shen red ennagh enmyssit Sess Cheumooie jeh Femeyn Thieys, as dy vel shen meer dy obbyr vees gra ayns rieughid shoh fo ny harrish mysh yn earroo dy hieyn orroo ta'n Boayrd smooinaghtyn dy bee feme jeh caghlaaghyn sorch, soit er ny t'er ve jeant echey bentyn da brishey sheese y chione-earroo as y phobble vees bishaghey as y phobble vees cheet dy ve ny shinney as ooilley y chooid er-mayrn jeh, as dy jean shen cur da sleih data rieugh shickyr bentyn da yn earroo dy hieyn as yn sorch jeu bee troggit. 

Ta Mnr Hooper gra, liorish shen, dy vel meer dy obbyr neesht ren eh shirrey er Slaynt y Theay dy ghoaill ayns laue, er yn oyr dy vel ad er chee cur tuarastyl leah dy liooar nee cur tooilley myn-phoyntyn er-lheh mychione sorchyn dy hieys as bee feme orroo, bentyn da aaght coadit, cummalagh, boandyrys, cur tooilley kiarail, myr shoh dy vod yn Rheynn geddyn fys as tra vees shen currit cooidjagh nee eh, ayns rieughid, cur da earrooyn, dy cummyssagh, as red ennagh dy yannoo seose dean.

---oooOooo---

Ayns Soie Tinvaal Mee Vayrt yn chiaghtin shoh chaie, ren Oltey yn Chiare as Feed son Connaghyn, Julie Edge, briaght jeh'n Ard Shirveishagh, Alfred Cannan (Ayrey as Maayl), vel eh dy firrinagh credjal dy vel Kiarail Vannin gobbraghey dy vondeishagh son pobble Ellan Vannin. T'ee gra, dy persoonagh, nagh vel ish, myr surransagh, myr chaghter ayns Tinvaal, gennaghtyn dy vel y Boayrd as y strughtoor gobbraghey dy vondeishagh son pobble Ellan Vannin as livrey shirveish claynt vie er bastal.

Ayns freggyrt, ta Mnr Cannan gra dy vel strughtoor Kiarail Vannin y raad kiart er oaie as dy vel eh er nakin reddyn cheet son shickyrys lesh surransee ayns yn daa vlein dy lieh t'er n'gholl shaghey, agh t'eh soiaghey jeh dy vel caa dy kinjagh dy hareaghey reddyn. T'eh gra nagh lhisagh sleih soiaghey jeh'n status quo tra ta ardyn baghtal son shareaghey.

---oooOooo---


Bee scrutaght jeant jeh slaynt eeacklagh jeh paitchyn queig bleeaney dy eash ayns creear liorish Slaynt y Theay bee goll er cummal veih'n 22 Mee Averil gys yn 3 Mee Voaldyn. Eddyr yn daa ghate shen, nee paarantyn as kiaraileyderyn as paitchyn oc ta queig bleeaney dy eash geddyn screeuyn as form dy choardail veih scoill ny paitchyn.

Ta'n chreear goll er jannoo dagh blein agh mleeaney bee'n earroo dy leih goaill ayrn goll er bishaghey dy ghoaill stiagh dy chooilley phaitchey 'syn Ellan ta queig bleeaney dy eash, dy gheddyn coontey s'kiartey jeh slaynt veealagh 'sy phossan shoh rere eash.

Ta Slaynt y Theay gra dy jean y fys vees ry gheddyn cooney dy lhiassaghey sett data undinagh yn Ellan as cooney dy chur cooidjagh coontey jeh ny oyryn vees jannoo er slaynt as foaynoo paitchyn chammah's sleih aasit. 

---oooOooo---

Ta'n Shirveishagh Cooishyn Sthie Bnr Poole-Wilson feeraghey dy vel bishaghey 42% er jeet 'syn earroo dy phryssoonee cheusthie jeh blein, as nagh vel eh agh 13 pryssoonagh ersooyl veih'n earroo smoo foddee eh goaill. Ren olteynyn ayns soie Tinvaal Mee Vayrt yn chiaghtin shoh chaie cheet er shiartanse dy phryssoonee nagh vel ass Mannin hene, as my vees preays er y phryssoon ayns shoh, nagh beagh eh cooie dy chur back ad gys y Reeriaght Unnaneysit dy ve pryssoonit ayns shen.

Ta Bnr Poole-Wilson gra dy vel yn Rheynn cur raaue dy vel y pryssoon hannah fo phreays trome, as dy jean y Rheynn eck co-obbraghey rish kiannoort y phryssoon dy yannoo shickyr dy vod y phryssoon gobbraghey cheusthie jeh'n ablid echey. 

Bentyn da cur pryssoonee ass y Reeriaght Unnaneysit back gys shen, dinsh Bnr Wilson da olteynyn Tinvaal dy vel y doilleeid ec yn Rheynn ayns rieughid, shen vel ny nagh vel reamys erbee ry gheddyn ayns pryssoonyn 'sy Reeriaght Unnaneysit dy ghoaill peiagh erbee as foddee dy beagh eh cooie son goll back ersooyl veih'n Ellan. T'ee goaill rish dy nee cooish ee as niart aynjee as reesht dy nee cooish ee as dy jean yn Rheynn freayll er jannoo aa-scrutaght urree as goaill ayrn aynjee my vees eh cooie.

---oooOooo---


Ta ny fysseree s'noa soilshaghey magh dy vel 201 dooiney gyn startey as 105 ben, as ga dy vel ny earrooyn shen er jeet neose, ta'n corrillagh jeh'n phobble yinnagh goaill 'syn tarmaynys agh ta gyn startey tannaghtyn ec 0.7%. Ta'n chooid smoo dy ynnyd follym 'sy cherroo oltaghey, ayns shirveishyn lhee as slaynt as ayns myn-chreck. Ta ny fysseree son Toshiaght Arree mleeaney soilshaghey magh dy vel shiaght fir ny sloo gyn startey cosoyley rish y traa cheddin blein er dy henney. Agh cosoyley rish y vee roish shen, Jerrey Geuree, t' eh er jeet neose liorish 16.

Ren y rolley dy startaghyn follym 'syn Ynnyd Kiartag tuittym neesht liorish 127 cosoyley rish y vee roish shen, lesh 789 ooilley cooidjagh. Jeusyn shoh, va 56% nyn startaghyn lane-hraa as va'n 44% elley paart-hraa.

Ta'n Sheshaght Obbyr Eddyr-ashoonagh gooley dy vel 751 peiagh gyn startey as shirreystartey, vees jannoo seose corillagh jeh 1.7%. Ta'n Sheshaght goaill stiagh sleih as foddee nagh vel ad recortit dy ve gyn startey, agh adsyn neesht as foddee dy vel ad fo raad shirrey obbyr agh nagh vel ad er recortey ad hene myr gyn startey.

Ta dellal elley, livrey cooid vyn-chreck, as oltaghey as eunysseyrys mastey ny kerrooyn as yn earroo syrjey dy leih gyn startey.
Ta'n bun jeh ve gyn startey 'sy traa sodjey dy vel peiagh er ve gyn startey rish blein ny ny sodjey, as ayns Toshiaght Arree va 27 peiagh 'sy vrastyl shoh.

Rere y chombaase, ta'n chooid smoo dy leih gyn startey 'sy hiar, boayl ta 217 peiagh myr shen; er y twoaie ta 39 peiagh; ayns y jiass 35 peiagh; as 'sy heear, 15 peiagh gyn startey.

---oooOooo---

Ta'n Rheynn Gastid Dellal shirrey fer oayllee mie-ynsit ayns far-inchynaght dy ve fer toshee y jantys echey, Bun-Earrooagh Ellan Vannin. Bee shoh rish three bleeaney ynrican, agh bee argid faill jeh £100,000 'sy vlein ry gheddyn. Foddee y peiagh shoh gobbraghey rere traa lhoobagh, as my vees eh gobbraghey ooryn elley erskyn e chonaant, foddee eh goaill yn traa shen myr laghyn seyrey. Bee entreilys fo'n leagh echey da gymnasium yn Ynnyd Spoyrt Ashoonagh as loghanyn snaue yn Ellan, chammah's claareyn dy phohlldal eh fer as fer as brastylyn lheiltys lesh fir phrofeshoonagh as qualleeaght oc.

Nee'n peiagh shoh leeideil ayns lhiassaghey polasee er far-inchynaght as strateish dy chooilleeney oyr as deanyn Bun-Earrooagh Ellan Vannin soit er toiggalys dowin jeh far-inchynaght as ny gaueyn as ny caaghyn cochianglt rish, choud's sur-smooinaghtyn er cooishyn ethicoil cochianglt rish lhiassaghey far-inchynagh as gobbraghey er. Agh cha nel reaghys erbee dy chooney lesh peiagh veih cheumooie jeh'n Ellan cheet dys shoh.

Ta shiartanse dy Olteynyn yn Chiare as Feed er chremmey yn soilsheen bentyn da'n startey shoh, as ta Oltey yn Chiare as Feed son Carbory, Balleychashtal as Malew, Tim Glover, gra dy vel eh jannoo seose sampleyr elley jeh'n oyr ren eh ceau teiy noi Plan yn Ellan.

---oooOooo---

Va Mnr Glover fer ass shey Olteynyn yn Chiare as Feed ren ceau teiy noi Plan yn Ellan, as vershoon noa jeh rere yn date currit roish Tinvaal liorish yn Ard Shirveishagh, Mnr Cannan, yn shiaghtin shoh chaie. 'Sy vlein 2022 ren lught-reill Mnr Cannan cur roish ashlish dy chroo 5,000 startey noa, tarmaynys va feeu £10 billioon as pobble jeh 100,000 cheusthie jeh 10-15 bleeaney. Va Mnr Cannan gra, liorish y vlein 2026, dy beagh yn Reiltys er vailley 1,800 startey noa, as er noltaghey 2,500 cummaltagh noa as er chur sleih stiagh ayns 1,000 thie noa. 

Harragh shoh, v'eh dy ghra, erskyn shareaghey eiyrtyssyn slaynt, livrey skeim shickyrys er mieys ynsee, lhiassaghey daa ynnyd magher dhone as bishaghey cheet stiagh liorish £75 millioon. Chammah's shen va faaishnys jeant dy beagh 20MW dy lectraght aa-noaghey er thalloo ayn.

Ta Mnr Cannan gra dy vel yn Ellan goll y raad kiart dy livrey ny deanyn ayns ny ard linnaghyn shen, as t'eh gra nagh vel eh shirrey leshtal erbee dy vel eh jeeraghey dy slane er croo undinyn tarmaynagh vees femoil ayns livrey yn ashlish. Agh t'eh goaill rish dy vel preayssyn argidoil t'er jeet dy ve ny s'chenneycur feme er yn Reiltys dy reayll smaght s'lajer er cooishyn argidoil. 

Ta Plan yn Ellan jeant rere yn date soilshaghey magh shey tosheeaght cleeir strateishagh rere bun noa, as dy bee adsyn tosheeaghtyn Coonceil ny Shirveishee 'sy vlein argidoil shoh cheet. T'ad goaill stiagh:
•    Smaght argidoil dy vel shirveishyn theayagh er nyn livrey cheusthie jeh'n chlaare argidoil oc
•    Croo as failley startaghyn harrish y tarmaynys as ve currit da'n Strateish Tarmaynagh
•    Bishaghey yn earroo dy chummaltee noa ta goaill ayrn 'sy tarmaynys
•    Cur er oaie saaseyn dy ve currit da bree vees aa-noaghey
•    Cur tooilley thieyn
•    Shareaghey barrant ayns cochianglyssyn marrey as aer

Agh myr cheayll shin, cha row dy chooilley pheiagh ayns Tinvaal coardail. Ren ny hoght Oltey y Choonceil Slattyssagh as 17 Oltey yn Chiare as Feed ceau teiy ayns foayr jeh'n Phlan, agh va shey Oltey yn Chiare as Feed ren votal noi echey. Cheayll shin nagh row Mnr Glover ayns foayr jeh. Adsyn ren ceau teiy noi echey, v'ad Claire Christian (Doolish Yiass); Messrs Glover as Moorhouse (Carbory, Balleychashtal as Malew); Julie Edge (Connaghyn); Loayreyder yn Chiare as Feed, Juan Watterson (Rushen); as Chris Thomas (Doolish Veanagh). 

Tra hie Plan yn Ellan roish Tinvaal yn chied cheayrt, cha nee agh three Oltey ren ceau teiy noi, myr shoh ta'n earroo shen nish dooblit. 

Myr shoh, lhig dooin clashtyn kuse dy olteynyn yn Chiare as Feed va goaill ayrn 'sy resoonaght. Hoshiaght, ta Mnr Cannan gra dy vel lane fys echey dy vel bishaghey er y gherrid ayns rate 'syn ard linney jeh'n cheesh er chur focus geyre er argid ceaut 'sy cherroo theayagh, as dy vel shen lane chiart, as myr shoh dy vel eh er yn Reiltys jannoo ooilley vees ry yannoo dy yannoo shickyr dy vel yn Reiltys ceau ny tashtaghyn ain dy creeney as liorish jannoo tosheeaghtyn fondagh. 

Ta Mnr Cannan gra, ayns cur roish mianyn y Reiltys son yn Ellan ain son y traa ry heet, as eh cheet orroo myr mianyn mie shickyr ad foddee sleih credjal, nagh vel eh fosyn ny fo Coonceil ny Shirveishee dy listal y cormid ersooyl veih creatlagh tarmaynagh vees greinnaghey as livrey dy vel eh cheet lesh thieyn dellal as sleih as jannoo ny smoo ny caaghyn oc. T'eh gra dy row eh rieau myr v'eh, dy vel feme er shirveishyn theayagh cheet rere yn ablid argidoil ain, dy vel sleih cur enn er as toiggal anchaslyssyn beggey jeh tarmaynys nyn Ellan, as dy vel yn Reiltys shirrey dy livrey 'syn aght share foddee eh cheusthie jeh'n chreatlagh shen.

Myr cheayll shin, ren Chris Thomas ceau teiy noi'n Phlan. T'eh grady row eh gennaghtyn er y gherrid dy row yn aght va Sheshaght yn Lught Traghtee as ny sheshaghtyn keirdey ayns coardail dy lhisagh yn Tashtey soilshaghey magh toiggalys share jeh'n cho-voodeeys ain as jeh'n tarmaynys tra t'eh jannoo reaghyssyn ta jannoo er aase 'sy traa ry heet as baarail y Reiltys, er baih argid as vondeishyn cohirreydagh yn Ellan, red dy ghoaill tastey jeh. T'eh gra dy vel thieyn dellal ta ceau argid as sleih strepey dy gholl er, dy vel y varney strughtooroil ayns cooishyn argidoil theayagh freayll rish ve ass smaght as dy vel ny tashtaghyn freillt goll er folmaghey dy bieau. T'eh gra dy vel feme er cur rish dy preaysagh mooadys, costys as roshtyn y Reiltys.

Ren Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Hwoaie, David Ashford, ceau teiy ayns foayr jeh'n Phlan. T'eh gra, bentyn da'n Strateish Tarmaynagh, vees goll er cheet er dy kinjagh trooid magh y docamaid, Plan yn Ellan, nagh bee shen livreit agh my vees thieyn dellal cur barrant ayn dy lhisagh ad baih argid as dy vod ad baih argid as sheeyney magh, as magh ass shen dy row eh shirrey fys veih'n Ard Shirveishagh er ny coloayrtyssyn t'er ve ayn ayns rieughid rish thieyn dellal, 'sy voayl t'ad gobbraghey.

Fer jeusyn ren ceau teiy noi'n Phlan, nish ta shin clashtyn Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Yiass, Claire Christian. T'ee gra dy vel ayns rieughid – wheesh as t'ee shickyr dy vel fys ec thieyn dellal as ec Olteynyn yn Chiare as Feed 'sy hiar er shoh – agh ayns rieughid nagh vel ad daeed thie vees ry ordrail dy ve troggit ayns yn daa vlein shoh cheet, roish 2026. T'ee gra dy vel shen boirey ee dy mooar, as dy vel ee loayrt mychione thieyn vees ry ordrail, nagh vel ee loayrt mychione cummalyn rea, nagh vel ee loayrt mychione red erbee elley – thieyn.

Ta Oltey yn Chiare as Feed son Connaghyn, Julie Edge, gra dy vel fys mie dy liooar eck dy vel ymmodee sleih ayns dellal as ta imnea mooar oc mychione y raad ta'n lught-reill shoh goll, as er-lhee dy row ad ooilley jeeaghyn as treishteil dy beagh caghlaa mooar  lieh-raad ny hrooid, as nagh vel sleih er nakin caghlaa mooar, agh mini-chaghlaa as mini-aa-reaghey, as doilleeid feddyn sleih dy gholl gys Rheynn, as sleih ayn orroo nagh row eh eer shirrit.

Haink yn Shirveishagh Cooishyn Sthie, as Oltey yn Chiare as Feed son Middle, Jane Poole-Wilson, er cooish elley haink Mnr Thomas, ny v'eh jeeraghey ard soilshey er, dy row red ennagh caillt, t'ee gra, er-lhee, dy vel gaue ayn dy beagh docamaid ec yn Reiltys va goll rish cheeadyn as cheeadyn as cheeadyn dy ghuillagyn, ta coayl ooilley ny cooishyn myr reddyn cadjin jeh'n lught-reill shoh, as dy vel shen feer vooar.  

Ta'n Shirveishagh Tashtee, as Oltey yn Chiare as Feed son Rhumsaa, yn Fer Lhee Alex Allinson, gra, er-lesh dy row eh red jeant daaney dy liooar ec yn Ard Shirveishagh dy vel ny aa-reaghyssyn strateishagh shoh goll er cummal, as dy yeeaghyn er Plan yn Ellan as dy yannoo briwnys dy jeeragh ny ta ny tosheeaghtyn strateishagh nish. T'eh gra dy vel nyn Ellan feer neu-chosoyley rish 2021, tra haink y lught-reill shoh dy ve ayn, as 2022 tra va'n chied Phlan yn Ellan scruit. Ta feiyr ennagh jannoo doillee eh dy hoiggal ny vees yn Fer Lhee Allinson dy ghra ayns shoh, agh t'eh cheet er y cho-voodeeys as yn aght va enn currit er er reenid as niart co-voodeeys nyn Ellan, vel shen fir er-lheh, vel shen ny thieyn dellal, ny vel shen ny kerrooyn preevaadjagh as theayagh gobbraghey cooidjagh.  

Ta cumraag yn Er Lhee Allinson 'sy rheynn reihyssagh, Lawrie Hooper, ny Hirveishagh neesht ayns lught-reill Mnr Cannan, as t'eh gra dy vel shin er nakin leodaghey 69.6% ayns rollaghyn faarkee son cooishyn laa 'syn opthalmoaylleeaght, sheese veih 1,400 peiagh Jerrey Geuree 2022 gys 375 peiagh Mee Houney 2023. T'eh gra dy vel shen agh un sampleyr jeh nheeghyn vees ry gheddyn dy haashagh ec sleih, as currit roish y theay, as ayns rieughid, shaghey paart jeh'n eiyr as yn coontey jiooldagh ta sleih clashtyn, dy nee'n rieughid eh dy vel ny reddyn shoh t'ad er n'ghoaill toshiaght er cooilleeney, ta soilshit magh myr deanyn strateishagh ayns Plan yn Ellan, goll ayns rieughid er livrey, agh, myr dooyrt Mnr Thomas dy kiart, dy vel y Plan gobbraghey dy mie.

Ec y jerrey, ta Mnr Cannan gra, er-lesh, dy jinnagh eh ayns rieughid jeeraghey yn chooid smoo jeh ny raaghyn echey da'n cho-pharteeas strateishagh noa t'er ve fogrit magh y fastyr shen, ny da partee politickagh noa, gyn yss echey er ny t'ad gra roosyn hene, agh dy beagh Mnr Thomas, Bnr Christian as Bnr Edge cur roish nyn blan elley Jerrey Souree – bee eh Possan y Pholasee Elley veih 30 ny 40 blein er dy henney – agh dy jean mayd fakin yn aght nee'n co-pharteeas strateishagh shen goll ayns ny teiy-yn, as ny sorchyn dy hreealtyssyn t'ad cur-lesh.  

Ta Mnr Cannan gra dy vel Plan yn Ellan jeant rere yn date aa-yeeraghit son yn 12 vee shoh cheet, er yn oyr dy vel yn lught-reill smooinaghtyn dy vel feme er beggan ny smoo panache da Plan yn Ellan, as dy vel eh er n'ghra, myr ayrn jeh shen, dy vel yn lught-reill geearree cur er oaie fys noa er y tarmaynys bentyn da'n aght nee eh pohlldal thieyn dellal as pohlldal y plan shoh choud's ta shin goll er oaie, as fys echey dy vel Coonceil ny Shirveishee jeean dy akin shen soilshit magh as fys mychione echey currit magh ayns aght smoo aghtal as fondagh. T'eh gra dy jean eh shen, myr t'eh treishteil, Mee Averil, as eddyr yn daa hraa dy vel eh greinnaghey Olteynyn Tinvaal dy phohlldal Plan yn Ellan as dy reayll rish yn obbyr mie as yn obbyr creoi vees goll er jannoo ocsyn t'ayns ny Rheynnyn dy imman shin ny sodjey er oaie.

---oooOooo---

Ta earrooyn clouit ec yn Tashtey myr freggyrt da aghin rere seyrsnys fysseree soilshaghey magh dy bee ny shlee na £1,600 per peiagh ceaut 'sy vlein argidoil 2024-25 er pensionyn ec eear obbreeyn y Reiltys. Ta ny fysseree soilshaghey magh dy vel toyrtyssyn ec y traa t'ayn veih failleydee jannoo seose £462 per peiagh.

Ren yn aghin rere seyrsnyn fysseree cheet er, neayr's claare argidoil ny bleeaney argidoil 2021-22 nagh vel myn-vrishey jeh'n argid ceaut per peiagh er pensionyn eear obbreeyn y Reiltys, as yn toyrtys t'ayn nish, er ve clouit.

'Sy reggyrt echey, ta'n Co-oardrailagh son Seyrsnys Fysseree gra dy bee y towse ceaut per peiagh 'sy vlein argidoil 2024-23 £1,699 per peiagh. Shoh cosoyley rish £1,278 per peiagh 'sy vlein argidoil 2018-19, as jeh'n towse shen haink £287 ass toyrtyssyn ny failleydee ec y traa t'ayn.

---oooOooo---

Ta'n Shirveishagh Bun-Troggalys, Tim Crookall, gra nagh vel fys erbee echey er costreeu erbee eddyr shirveishyn barroose son ny scoillyn as son barrooseyn bookit tra ta lhuing choorsal cheet stiagh ayn. Ren Oltey yn Chiare as Feed son Carbory, Balleychashtal as Malew, Jason Moorhouse, cur feysht mychione y chooish, as dooyrt eh dy row eh er chlashtyn veih kuse dy ir ynsee foddee dy beagh lhiettrimmyssyn ayn ayns imbagh y tourey. Agh ta Mnr Crookall gra dy beagh ooilley ny shirveishyn barroose ry gheddyn ec ny scoillyn eddyr yn 15 Mee Averil as 19 Jerrey Souree. 

---oooOooo---

Hug Mnr Moorhouse feysht elley er Mnr Crookall neesht, bentyn da reagheyderyn lhuing choorsal, vel ad geeck y tailley cadjin son geddyn barroose er mayll, ny vel tailley erskyn shen ayn; as mannagh vel, veagh shen red ennagh jinnagh Mnr Crookall sur-smooinaghtyn er shen, my va builley ass shen er ymmydeyryn elley cummyssagh. Ta Mnr Crookall gra choud's ta fys echey nagh vel tailley erskyn ayn, agh reesht dy vel eh maynrey dy ronsaghey y chooish shen son Mnr Moorhouse.

---oooOooo---

Ta Coonceil Ghoolish fo lhiastynys bentyn da thieys son ny shlee na £75 millioon, as ta ny aa-eeckyssyn ny smoo na'n cheet stiagh echey veih mayllyn son thieys sheshoil. Ren yn Shirveishagh Bun-Troggalys, Tim Crookall, soilshaghey magh ny fysseree shen ayns freggyrt da feysht, beagh eh pohlldal strateish jeih bleeaney y lught-reill ynnydoil er thieys.

Ta Mnr Crookall gra dy ren oaseiryn veih Coonceil Ard-Valley Ghoolish cur roish y strateish oc er lhiassaghey thieys nurree, ec y traa va Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Veanagh, Mnr Thomas, ny hirveishagh, as ec y traa shen dy row geill currit da nagh row  enn currit er farrane cooie son y towse mooar dy argid as va feme er dy chur bree da'n strateish, as dy beagh shoh cur doolane feer vooar fo pohlldal y strateish. 

Ta Mnr Crookall gra, ec y traa cheddin dy row y Rheynn hannah ec keim moghey jeh aa-scrutaghey cummey y Reiltys son y varney bentyn da thieys, as rere shen ta eeckyssyn dy lhieeney y varney currit da lughtyn-reill ynnydoil, kiareyderyn thieys ny lughtyn-reill ynnydoil, bentyn da'n varney oc ayns yn argid dagh blein ayns reaghey thieys 'sy cherroo theayagh. T'eh gra dy vel enn er ve currit nagh vel y cummey bentyn da'n varney son thieys, 'syn aght myr t'eh nish, ry chummal seose, as cheet dy ve ny errey feer vooar son yn Rheynn.

Ta Mnr Crookall gra dy vel argid er eeasaght hannah da Coonceil Ard Valley Ghoolish bentyn da thieys ta ny shlee na £75 millioon, as nagh vod ny aa-eeckyssyn bleinoil jeu ve jeant ass argid cheet stiagh da veih mayllyn ynrican, as er yn oyr shen dy vel yn Rheynn jannoo faaishnys hannah jeh dy bee £2 millioon ec y chooid sloo ceaut ayns eeckyssyn dy lhieeney y varney ayns 24-25, dy eeck y costys son skeimyn t'ayn nish. T'eh gra dy vel yn Rheynn cur enn er yeearreeyn Coonceil Ard Valley Ghoolish ayns reaghey y strateish jeih bleeaney, as dy vel eh jeean dy reaghey raad er oaie.

---oooOooo---

Ta'n Shirveishagh Gastid Dellal, as Oltey yn Chiare as Feed son Ayrey as Maayl, Tim Johnston, gra nagh jean fir jeean son ny Ratchyn TT fakin ardan soie noa traa erbee vees cheet dy leah. T'eh credjal nagh vel doolane currit fo veg liorish stayd yn ardan soie, ga dy vel eh bunnys 40 blein dy eash. Va'n strughtoor troggit neayr's ny Ratchyn 'sy vlein 1986, ayns ynnyd jeh strughtoor foiee v'ayn roish shen. Ta Mnr Johnston gra dy vel yn ard goll er cummal seose ooilley yn traa.

---oooOooo---

Cha daink eh lesh Oltey yn Chiare as Feed son Connaghyn, Rob Callister, 'sy treealtys echey dy chur cooidjagh reesht 'syn un rheynn reihyssagh ayrnyn jeh'n valley beg cheerey va currit stiagh ayns Doolish Hwoaie ny Garff bunnys jeih bleeaney er dy henney, as foddee lesh three Olteynyn ass-lieh y rheynn reihyssagh shen, shaghey yn daa Oltey son dagh rheynn reihyssagh va reaghit ec yn Chommishoon Reihyssagh. Va ny rheynnyn reihyssagh reaghit ec y traa shen dy beagh mysh yn un earroo dy chummaltee ayns cagh, agh va lowanse 15% er dagh cheu.

Hug Mnr Callister eab er caghlaa fer jeh ny moyllaghyn va currit roish ec y Chommishoon Reihyssagh. T'eh gra dy row eh guee er Tinvaal dy chur ny caglieeyn yn rheynn reihyssagh Connaghyn yn red cheddin as ayns caslys cheerey yn lught-reill ynnydoil Connaghyn, dy chooney dy reayll unnaneys Connaghyn myr un rheynn reihyssagh er-lheh, un cho-voodeeys er-lheh, as ass-lieh dy chooilley chummaltagh Connaghyn cooidjagh. 

Ga nagh daink eh lesh Mnr Callister 'sy treealtys echey dy chaghlaa moylley y Chommishoon dy chur cooidjagh Connaghyn reesht, ren Olteynyn Tinvaal ceau teiy noi shiartanse dy voyllaghyn elley y Chommishoon. Ta Mnr Callister gra, foddee dy bee eh nish, dy vel ooilley jeh shoh goll er aa-scrutaghey reesht, as foddee dy bee sleih feddyn 'sy traa ry heet dy vel shin goll back gys y henn choarys, ayn va cochiangleydy rheynn reihyssagh lesh un, daa, three Oltey yn Chiare as Feed.

Ta Mnr Callister gra, er-lesh, dy vel mooadys y rheynn reihyssyn ny cooish feer scanshoil, as dy vel 15% lowit er dagh cheu. T'eh gra dy vel fys ec sleih veih data yn sleih-earroo, ayns Doolish as Connaghyn dy vel y pobble cheet dy ve ny sloo, as my vees sleih goaill tuarastyl s'noa y Chommishoon, dy vel eh gra ayns rieughid dy vel Connaghyn ec y traa t'ayn, veih'n  cheu echey myr rheynn reihyssagh,  jannoo seose mysh 95%, myr shoh, dy sheiltynagh, dod y Commishoon er chur roish moylley dy chur stiagh red erbee gys 20% jeh ny teiyderyn er y cheer hug eh eddyr da Doolish Hwoaie ny daGarff back ayns Connaghyn.

Ta Mnr Callister gra dy voddagh y Commishoon er goaill yn caa dy chur paart dy leih back ayns Connaghyn , dy charraghey paart jeh'n assee t'er ve jeant 'sy vlein 2013, er yn oyr dy row mooarane musthaa cheusthie jeh'n valley beg cheerey as ayns Skeerey Connaghyn, va gra dy row ad geearree chaghter ass-nyn-lieh va Oltey yn Chiare as Feed as Connaghyn liorish yn ennym echey.

---oooOooo---

Ta Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Yiass, Sarah Maltby, er jeet dy ve oltey politickagh yn Rheynn Ynsee, Spoyrt as Cultoor as currym er-lheh urree nish son ny hellynyn as cultoor. Hig ee dy ve Caairlagh Coonceil Ellynyn Ellan Vannin, as bee currym urree neesht son y Villa/Gaiety. 

Er y gherrid haink Oltey yn Chiare as Feed son Garff, Daphne Caine, dy ve Shirveishagh yn Rheynn, as she Oltey y Choonceil Slattyssagh, Paul Craine, ta'n oltey politickagh elley, as currym er-lheh ersyn son shaleeyn er-lheh vees jeeraghey er caghlaa emshyraght.

---oooOooo---

Ta Colught Paggad Bree Ellan Vannin gra dy vel eh er choardail rish y cheshaght cheirdey, Nautilus Eddyr-ashoonagh, vees ny haghter ass-lieh oaseiryn. Ta Stiureyder Reiree y Cholught, Brian Thomson, gra dy vel y colught jeant booiagh dy ren oaseiryn y cholught as Nautilus Eddyr-ashoonagh cur-lesh aghtyn feayslee da ny barganaghyn, as dy row ad abyl ass shen dy yannoo coardail jarrooagh cairagh vees jannoo shickyr dy vod y colught freayll rish livrey shirveish jeh'n chied rang da ny custymeyryn echey. T'eh gra dy by vie lesh cur booise da failleydee y cholught son yn obbyr creoi as son ve currit da wheesh 'sy traa shoh, as dy vod y colught jeeraghey nish er livrey yn shirveish varrantoil as jeh'n chied rang ta troailtee jerkal rish as toilchin er boayrd ny siyn echey, as sleih elley cur troo orroo.

Haink yn argane dy ve ayn tra va'n colught gra dy row Manninagh jeant lesh aaght son olteynyn y skimmee dy hannaghtyn er boayrd. Cha row aaght son y skimmee er boayrd Ben my Chree, as myr shoh ta sheeloghe dy oaseiryn er jeet dy ve oayllagh rish y reaghys shen as conaantyn oc va cooie da shen. Ren olteynyn Nautilus Eddyr-ashoonagh gaccan nagh row oyr son y reaghys noa, as dy beagh traa caillt oc marish ny lughtyn-thie oc. Va'n sheshaght cheirdey gra dy row y colught cur preays er e holteynyn dy choardail rish y reaghys noa liorish soiaghey jeh conaant noa. 

Ta'n argane er ve goll rish daa vlein as va raaue dy beagh jantys jeadyssagh jeant ec olteynyn Nautilus Eddyr-ashoonagh, as ren y colught baggyrt orroo dy beagh ad currit ass nyn startey mannagh row ad coardail rish conaant noa. Va'n baggyrt shen tayrnit back ec y cholught. Nish ta 75% jeh olteynyn y heshaght cheirdey er choardail rish conaant noa. Rere shoh, bee tooilley traa lowit da oaseiryn dy ve marish ny lughtyn-thie oc ny va lowit 'sy chonaant currit roish hoshiaght ec y cholught, agh shen myr quid pro quo er yn oyr dy jean ad tannaghtyn er boayrd neesht. 

She Garry Elliot ta Ard Reagheyder Ashoonagh y heshaght cheirdey Nautilus Eddyr-ashoonagh. T'eh gra nagh row yn argane rieau mychione yn argid, as er-lesh dy vel eh er n'ghra shen reesht as reesht, as dy vel eh er n'ghra eh rish yn ailleyder reesht as reesht, nagh row eh rieau mychione yn argid, agh mychione traa 'sy thie ny traa son ve ry gheddyn. T'eh gra, my vees ad dy ve currit ayns traa as t'ad goit rish 24 oor 'sy laa, rish shiaght laghyn 'sy chiaghtin, dy vel feme eer lowal daue traa son goaill fea dy fondagh, as dy vel feme er lowal daue paart ennagh dy laghyn seyrey jeant ny share, as dy row shen ny v'eh rieau bentyn da. 

Ta Mnr Elliot gra, cha leah's haink eh lesh yn cheshaght cheirdey cur toiggalys da'n eailleyder dy lhisagh eh goll stiagh ayns jannoo coardail as eddyr-chiartaghey as goaill ayrn lesh Shirveish Chochianglyssyn Jeadyssagh Vannin – as t'eh shirrey er sleih dy chooinaghtyn er dy row ad geearree rish daa vlein ny three bleeaney – dy daink eh lhieu cheet gys saase feayslee, as eh treishteil dy jean eh cur-lesh yn daa pharteeas er oaie. 

Ta Mnr Elliot ra nagh vel eh jerrey slane-jeant ec y traa t'ayn, lesh cubbyl dy reddyn an-reiltagh er-lheh ayn, as dy vel ad cur eab er feaysley ad shen ass-lieh olteynyn y heshaght cheirdey, agh dy vel cairys da'n sheshaght cheirdey freayll rish jannoo shen trooid Shirveish Cochianglyssyn Jeadyssagh Vannin, as dy vel shen ny eiyrtys jarrooagh son eddyr y failleyder as yn sheshaght cheirdey, as dy vel y sheshaght cheirdey tashtey yn cairys, my vees ronnaghyn conaanyn e holteynyn cur orroo mee-vondeish, dy vel yn sheshaght cheirdey tashtey yn cairys dy heet back gys y voayrd barganey.

More from Manx Gaelic