On Air Manx Radio Breakfast Ben Hartley | 6:00am - 9:00am

Traa dy Liooar, Jelune 7oo Jerrey Fouyir 2024

Meeryn ass Traa dy Liooar, Jelune 7oo Jerrey Fouyir 2024

Ta'n Ard Shirveishagh, Alfred Cannan, gra dy vel er er Kiarail Vannin gobbraghey cheusthie jeh'n chlaare argidoil va currit jee, dyn y wooise da aggyrt er'n chirveish. T'eh gra dy vel eh jannoo seose ard tosheeaght er-lheh er-e-hon as er-son Coonceil ny Shirveishee dy ghoaill ayns laue, dy vel Kiarail Vannin dy kinjagh ceau rour.

Agh cha nel eh er chur roish y plan son chyndaa mygeayrt eh, myr ren eh cur gialdyn ny s'moghey 'sy vee shoh. 

Ta Mnr Cannan gra dy vel feme er freayll smaght argidoil ennagh er y choarys slaynt ain, as dy vel ny arganeyn nagh vel argid dy liooar currit da, dy vel feme er jeeaghyn orroo 'sy traa meanagh gys ny sodjey. T'eh gra, cre erbee yn aght, dy negin da'n Rheynn, y coarys kiarail claynt, gobbraghey lesh y chlaare argidoil t'er ve currit da. T'eh gra dy row £43 millioon punt elley currit da 'sy chlaare argidoil nurree, as dy jagh paart jeh'n eam shen er argid cheet stiagh ayns corrillagh syrjey da'n tackeyder as v'eh briaght jeu dy eeck 10% elley.

Ta Mnr Cannan gra dy vel shin jeeaghyn er ceau rour liorish £16 as shegin da shen cheet neose, er-nonney 'syn aght elley, gyn smaght argidoil, dy vel feme er cur y feysht, cre erbee yn towse dy argid vees goll er cur da'n choarys slaynt, bee ablid echey arragh dy obbraghey cheusthie jeh claare argidoil soit. T'eh gra dy vel eh ny eysht mooar 'sy lhing ain. T'eh gra dy nee ard tosheeaght er-lheh eh er-e-hon as er-son Coonceil ny Shirveishee kiart ec y traa jeeragh shoh, cha nee ynrican dy vel eh orroo cur eh fo smaght argidoil, as cur fo smaght argidoil eh feer, eer tappee, as ny plannyn son obbraghey femoil ta cochianglt rish shen, agh dy vel fys ain neesht toiggal yn feysht mychione cur argid 'sy traa sodjey.

Ta Mnr Cannan gra dy vel eh credjal ayns rieughid nagh vod y Reiltys goll gys y theay as loayrt mychione cur argid 'sy traa sodjey traa foddee eh soilshaghey magh dy cleeir dy vod yn sheshaght gobbraghey cheusthie jeh claare argidoil currit jee, dy vel ec y chooid sloo, dy vel doaie urree reesht, as feme er shen taghyrt feer tappee, as dy nee ard tosheeaght er-nyn-son ooilley.

Myr cheayll shin veih'n Shirveishagh Slaynt as Kiarail y Theay, as Oltey yn Chiare as Feed son Rhumsaa, Lawrie Hooper, ayns Traa dy Liooar yn cheayrt s'jerree, t'eh fo Kiarail Vannin spaarail paart dy argid liorish jannoo ny sloo yn earroo dy obbraidyn myr reih, veih 30 obbraid 'sy chiaghtin gys mysh 24 obbraid 'sy chiaghtin. Shoh obbraidyn cadjin as 'sy cherroo cleaysh, stroin as scoarnagh, as 'sy ghynocoaylleeaght. Va Mnr Hooper gra nagh beagh eiyrtys jeh shoh er obbraidyn egin ny obbraidyn cochianglt rish yn changhyr, as dy row ny three sorchyn shoh reiht er yn oyr dy row ny rollaghyn faarkee sinshley oc.

Agh ta Sheshaght Lheiys Ellan Vannin gra dy vel yn reaghys dy yannoo ny sloo obbraidyn myr reih ny eab marranagh, as dy jean eh ny smessey y rolley faarkee t'ayn hannah son obbraidyn as sleih fuirraghtyn orroo. Ta'n Sheshaght er screeu rish boayrd Kiarail Vannin, gra dy lhisagh eh ve ronsaghey saaseyn elley dy spaarail argid nagh vel cur drogh cummyssagh er kiarail ny surransee. Ta'n Sheshaght Lheiys gra dy vel y reaghys jeeaghyn ynrican 'sy traa giare as dy vel eh failleil dy hur-smooinaghtyn er ny eiyrtyssyn cummyssagh 'sy traa sodjey son yn aght t'eh jannoo er surransee. T'ee gra dy vel imnea dowin echey as dy vel ee dy lajer noi'n reaghey, gra dy jig eiyrtyssyn tromey as foddey-skeaylt son kiarail surransee as slaynt ooilley cooidjagh y cho-voodeeys.

Ta'n Sheshaght gra dy vel eh freayll rish shassoo aarloo dy cho-obbraghey rish Kiarail Vannin dy gheddyn aghtyn feayslee vees ry chummal seose as ta goaill ayns laue ny doolaneyn argidoil, choud's cummal seose slaneid ny shirveishyn slaynt ain. T'ad greinnaghey Kiarail Vannin nagh lhisagh ee jarrood dy vel yn ard-churrym son kiarail urree da ny surransee ain, as dy vel ee credjal, cooidjagh, dy vod ad feddyn aght dy chummal seose y currym shoh gyn jannoo ymmyd jeh giarragyn vees jannoo jeeill.

Ta'n Sheshaght neesht er jiooldey gialdyn Kiarail Vannin, via yn Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay, nagh jig eiyrtys er obbraidyn egin ny er obbraidyn cochianglt rish yn changhyr ass jannoo ny sloo myr shoh yn earroo dy obbraidyn. 

Ta'n screeuyn gra nagh vel obbraidyn myr reih ynrican reih son lheiys, agh dy vel ad femoil dy chur stiagh 'sy chooish ayns aght vees shareaghey dy mooar mieys bea ny surransee ain. T'eh gra dy jean cur shaghey ny scryssey magh ny obbraidyn shoh cur surranse sheeynt magh, tooilley sleih geddyn baase as crampyn as cummys orroo dy chur baggyrt er bea as oltyn jeusyn ta fuirraghtyn er lheiys, as noi ny va'n Shirveishagh Hooper dy ghra nagh beagh eiyrtys er obbraidyn cochianglt rish yn changhyr, cha nel shen myr bee eh, rere nyn ard-chumraagyn.   

Ta'n screeuyn gra nagh vel jannoo ny sloo obbraidyn myr reih saase dy spaarial argid, agh costys vees currit shaghey as ayns traa dy by chosoylagh eh dy beagh eh ny syrjey er yn oyr dy vel eiyrtyssyn baasoil cheet dy vel ny shlee ayns tra, as myr shoh dy vel doolaneyn smoo ayns cooilleeney obbraidyn, vees cur er costyssyn bishaghey as foddee dy jig ad dy ve oyr son jannoo briwnys  dy chur cheumooie ad da colughtyn nagh vel shirrey vondeish gollrish Synaptik.

T'a'n screeuyn gra dy jean shoh cur aggyrt smoo er quaaltyssyn son chied chiarail choud's ta surransee shirrey dy veeinaghey monnaghyn choud's t'ad fuirraghtyn er obbraidyn, as myr shoh jannoo ny smessey ny doilleeidyn t'ayn hannah lesh entreilys da quaaltyssyn rish fir lhee chadjin.

Ta'n Sheshaght Lheiys gra, ny smoo na shen, ass jannoo ny sloo rollaghyn dy leih goll son obbraid, dy jean shen ny smessey yn earroo dy obbraidyn myr reih foast er-mayrn dy vel jeant, as cur tooilley preays er y choarys kiarail claynt ain. T'ee gra nagh nee ynrican eh dy vel yn earroo er-mayrn shoh jannoo dy jeeragh er surransee, agh dy vel eh cur builley er y fondid, cummal seose ny schleiyn as creeaght y wirran lhee, ta currit dy chooilleeney y stundayrt syrjey dy chiarail. 

Ta'n Sheshaght gra neesht dy vel eh jeeaghyn dy row yn reaghys jeant gyn shirrey coyrle clinicoil erbee, as t'eh gra son kuse jeh ny olteynyn eck dy jean eh seose caghlaaghyn veih agh un cheu da ny plannyn obbree as da ny conaantyn oc. T'eh gra dy lhisagh Kiarail Vannin jeeaghyn er baih argid ayns saaseyn noi chingys, jannoo ny sloo cramp oardaghyn reiree, as shirrey argid veih buill elley, gollrish aa-osley yn unnid son surransee preevaadjagh.

Ta coip jeh screeuyn y Heshaght Lheiys currit da'n Shirveishagh Hooper as da'n Ard Shirveishagh Cannin.  

Ta freggyrt er jeet veih Kiarail Vannin : dy chur cormid er Kiarail Vannin 'sy vlein argidoil shoh dy vel feme er jeeraghey er ardyn er-lheh ayndaue oddys costyssyn ve jeant ny sloo chelleeragh, gollrish ceau er olteynyn fwirran banc as jeantee; liorish freayll startaghyn follym, kionnaghey cooid as shirveishyn, as shirrey shirveishyn veih cheumooie jeh'n Ellan.

Ta Kiarail Vannin gra, myr ayrn jeh plan aa-chouyral argidoil, dy jean geddyn rey rish mysh queig obbraid 'sy chiaghtin ny sloo yn argid vees ceaut er olteynyn banc y hamyr obbraid as anloaghteyderyn, as feme orroo ec y traa t'ayn er-coontey yn earroo dy startaghyn follym, chammah's 'sy chamyr obbraid as mastey fwirranyn anloaghtey.

T'ee gra dy vel ny shamyryn obbraid as ny fwirranyn anloaghtey er ve ceau er mean £84,000 'sy vee son costyssyn y wirran banc ayns ny kiare mee toshee 'sy vlein argidoil 2024-25, ga dy vel shoh er ve jeant ny sloo 'sy daa ard neayr's Mee Luanistyn tra va olteynyn beayn pointit da'n wirran, as dy by chosoylagh eh dy jean y beoyn shen tannaghtyn ayn car ny bleeaney. 

T'ee gra, rere cummaghyn t'er ve jeant cheusthie jeh'n cherroo cleaysh, stroin as scoarnagh, 'sy ghynocoaylleeaght as son obbraidyn cadjin, dy vel shen soilshaghey magh, soit er stayd y rolley faarkee ec y traa t'ayn, nagh jean leodaghey yn earroo vees jeant 'sy chiaghtin cur er ny ardyn er-lheh shoh dy gholl erskyn mooadys y rolley faarkee vees ry chummal seose.

T'ee soilshaghey magh dy vel shoh yn earroo dy leih 'sy rolley faarkee dy reayll rish farkaght 18 shiaghtin eddyr ve currit 'sy rolley faarkee as goll stiagh son obbraid. T'ee gra liorish yn ymmyrkey shoh nagh bee ny eabyn, va currit stiagh ayns cur argid son as cooilleeney keimyn 1 as 2 dy hareaghey y stayd as dy chur er-ash eh myr ve, er nyn jummal er yn oyr dy nee dean y chlaare dy chur er ny rollaghyn faarkee gys mooadys va ry chummal seose tra va'n chlaare jeant.

T'ee gra, chammah's shen, lurg jee aa-scrutaghey data er yn aght ta reddyn goll 'sy hamyr obbraid, dy vel enn er ve currit er caaghyn dy yannoo share yn aght ta ymmyd jeant jeh ny shamyryn obbraid, as er-lheh ayns obbraidyn cadjin as 'sy ghynocoaylleeaght, as shen dy ghra jannoo ymmyd jeh ny rollaghyn t'er mayrn ayns aght smoo fondagh, dy vod ad jannoo obbraidyn er yn un earroo dy hurransee myr ayrn jeh earroo sloo dy rollaghyn, as liorish shen leodaghey y builley rieugh er surransee. 

T'ee gra dy vel chaglym dagh shiaghtin er plannal son ny shamyryn obbraid leeideil er y chooish bentyn da ymmyd jeh'n chamyr obbraid liorish cur doolane fo fir-lhee obbraid dy yannoo yn ymmyd share jeh'n traa currit daue 'sy rolley jeh ymmyd jeh shamyryn obbraid. 

T'ee gra dy vel eh er jeet lesh Kiarail Vannin ayns cur faill da olteynyn y wirran anloaghtey as 'sy chamyr obbraid as dy vel ad plannal dy heet gys Thie Lheiys Noble ayns ny meeaghyn shoh cheet, as dy nee red jarrooagh shen, er yn oyr dy jean y feme er ceau argid er tooilley obbreeyn banc cheet stiagh dy ve ny sloo choud's ta olteynyn beayn y wirran cheet stiagh ayns ny startaghyn shoh. T'ee gra dy bee aa-scrutaght jeant dy reiltagh vel feme er tannaghtyn elsh ny rollaghyn sgirrey shoh son ny shamyryn obbraid choud's ta'n caa dy spaarail cheet dy ve ny sloo, as dy bee caa dy chur ny rollaghyn er-ash rere shen.

T'ee gra, eddyr yn daa hraa, dy vel fwirran y hamyr obbraid gymmyrkey dy lhoobagh bentyn da plannal jannoo ny sloo ny rollaghyn, dy yannoo shickyr dy vel caa dy chooilleeney obbraidyn egin erbee ny cooishyn y changhyr, as dy chur shaghey cumrail my vees shen possible. 

Ta Kiarail Vannin cur kione er y reggyrt eck liorish gra dy vel ee toiggal liorish jannoo shoh nagh vel eh yn red share, agh dy vel ee currit da yannoo sloo y builley er surransee, da cur rollaghyn son ny shamyryn obbraid myr v'ad cho leah's vees possible, as ve freggyrtagh da'n phlan son couyral argidoil.

Ta Mnr Hooper er jeet er smaght argidoil myr ard-chooish ayns Plan yn Ellan, as dy ren yn Shirveishagh Tashtee screeuyn da Kiarail Vannin dy lhisagh ee cur bree da plan tuittymagh dy leodaghey yn towse dy argid eck as dy chur eab er ve cheusthie y chlaare argidoil currit da son y vlein argidoil shoh. T'eh gra, myr eiyrtys jeh shoh, dy row eh er Kiarail Vannin jannoo reaghyssyn obbree er saaseyn dy chur eab er chooilleeney shoh.   

Ta Mnr Hooper gra, choud's beagh feme er caghlaaghyn da curmyn Kiarail Vannin my vees caghlaaghyn mooarey dy ve jeant, as dy beagh feme er coardail yn Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay as Coonceil ny Shirveishee, dy vel ny reaghyssyn jeant choud's nish cheusthie jeh curmyn obbree Kiarail Vannin, myr shoh nagh vel feme er y choardail shen.  

Ta Oltey yn Chiare as Feed son Connaghyn, Julie Edge, gra dy vel eh cur greain urree dy vel Kiarail Vannin er-chee leodaghey yn earroo dy obbraidyn myr reih jeant eck. T'ee gra, reesht, she er theay Vannin bee builley, as dy jean rollaghyn faarkee bishaghey, er yn oyr dy vel shen yn un eiyrtys jeh scryssey magh, vees enmyssit son obbraidyn cadjin, 'sy cherroo cleaysh, stroin as scoarnagh, as 'sy ghynocoalleeaght. T'ee gra dy vel yn imnea eck, son peiagh erbee as ta doilleeid slaynt jannoo er, as dy vel ad fuirraghtyn, nish dy jean ad fuirraghtyn ny sodjey, as dy vel shin er vaih whilleen millioon ayns jannoo ny sloo rollaghyn faarkee ayns shiartanse dy ardyn.

Ta Bnr Edge gra dy vel shin er-chee croo ard elley ayn ta rollaghyn faarkee bishaghey, as dy jig eam son tooilley argid er yn oyr dy vel rolley faarkee ayn. T'ee gra dy vel ee feddyn eh myr oyr son goaill aggle, dy vel shirveishyn da'n phobble ain goll er leodaghey, agh nagh vel shin fakin veg dy leodaghey ayns ardyn elley. T'ee gra tra va ish reirey tashtaghyn theayagh ayns ny paartyn eck, as ymmodee multi-villioonyn, nagh row ad giarrey ny shirveishyn smoo scanshoil, dy ren ad shirrey giarraghyn as saaseyn dy spaarail as dy yannoo smoo fondagh ayns buill elley.  

Ta Bnr Edge cheet er yn argid ta Kiarail Vannin jerkal rish spaarail 'syn aght shoh, as t'ee gra nagh vel £220,000 ass claare argidoil jeh ny syrjey na £3 millioon, bunnys £4 millioon, agh towse feer veg, as dy vel leodaghey yn earroo ayns rolley y hamyr obbraid liorish 5.5  'sy chiaghtin, er-lhee dy vel shen earroo mooar. T'ee gra, traa 'sy chamyr obbraid, nagh vel eh kiart, tra ta feme er sleih son obbraidyn, shen fer jeh ny cooishyn smoo scanshoil myr Ellan as lhisagh ablid ve ain dy chur, er yn oyr nagh vel shen geearree dy vel eh orrin cur monney dy  leih tra ta'n stayd oc cheet dy ve ny strimmey, magh veih'n Ellan, boayl t'ad ersooyl veih ny lughtyn-thie oc.   

Ta Bnr Edge gra dy vel eh yn nhee dy vel peiagh ennagh fuirraghtyn er rolley nish son goll fo skynn yn er lhee, as dy bee eh er ny insh daue, dy by hreih eh, dy vel Kiarail Vannin jannoo reddyn ny sloo myr shoh as dy vel eh cur eh gys traa s'anmee. T'ee gra, y traa ta sleih ayns pian as jannoo ymmyd jeh quaaltyssyn rish fir lhee chadjin, dy bee shen red mooar.

Ta Bnr Edge gra dy dooyrt yn Ard Shirveishagh ayns Co-haglym y Reiltys dy bee red ennagh jeant echey chelleeragh mychione Kiarail Vannin. T'ee gra dy by vie lhee fakin yn red jeant chelleeragh as ny ta'n Ard Shirveishagh treealey ayns shen, nagh row ee jerkal rish shen dy ve dy row ad leodaghey rollaghyn son y chamyr obbraid as spaarail £220,000.

Ta Eaghtyrane Tanishtagh Sheshaght Lheiys Ellan Vannin, yn Fer-lhee Sean Crerand, gra dy vel y  chiarail er-nyn-son, myr fir-lhee obbraidagh orthopaedagh, as dy vel y chiarail dy chur sarey da ny cumraagyn echey, shen dy scryssey magh yn rolley son un clane laa dagh mee son cagh jeh ny fir-lhee obbraidagh. T'eh gra dy vel kiare fer-lhee obbraidagh ayn, as dy vel echey yn rolley son un clane laa 'sy chiaghtin, as dy vel yn eie eh, dy vel un cheayrt 'sy chiaghtin dy bee'n rolley echey scryssit magh yn laa shen.

Ta 'n Fer-lhee Crerand gra dy vod ad cur argane veih daa heu : dy vod ad cur argane er yn oyr dy bee ad cooilleeney earroo sloo dy obbraidyn, myr shoh dy bee sleih fuirraghtyn ny sodjey, as cur argane er yn oyr dy vel yn eie eh, 'sy traa shen tra veagh ad 'syn aght cadjin jannoo obbraidyn dy beagh ad jannoo lheelannyn son surransee mooie, as dy dooghyssagh dy jean shen ny smoo, er yn oyr, my vees eh fakin peiagh ennagh cheet stiagh as feme echey er shleayst noa ny glioon noa currit stiagh ayn ny obbraid er e gheaylin ny er e chass, dy jeanym cur ad stiagh 'sy rolley, agh er yn oyr dy vel yn rolley echey er ve scryssit magh, eisht dy nee eh dy kinjagh ny gyn caa dy chur shaghey eh, faarkaght ny sodjey.

Ta'n Fer-lhee Crerand gra, my vees ad jannoo ny sloo yn earroo dy obbraidyn, ny'n menkid jeh obbraidyn, liorish 25%, vees yn giarrey treealit, eisht ny vees taghyrt, shen nagh vod eh ve currit shaghey dy bee surransee faarkaght ny sodjey dy gholl fo skynn yn er lhee, as dy dooghyssagh ny sodjey t'ad faarkaght, ny smoo cramp ta'n stayd oc cheet dy ve, myr shoh shen as foddee dy beagh eh er ve obbraid neu-chramp ec y toshiaght, oddys eh cheet dy ve obbraid cramp dy liooar.     

Ta'n Fer-lhee Crerand gra, chammah's shen, dy vel ad loayrt ass-lieh nyn surransee, as dy vel ad geearree cur lheiys da ny surransee oc, as t'eh gra dy vel ymmodee jeh ny surransee shoh as bee builley jeh ny jee-ghiarragyn shoh orroo nyn surransee shenn, as dy vel ad ayns pian, as dy bee shen sheeynt magh, ayns rieughid, er coontey ny jee-ghiarragyn shoh.   

Bentyn da fer clinicoil erbee ren Kiarail Vannin ny'n Rheynn loayrt rish roish my row y reaghys shoh jeant, ta Caairlagh y Heshaght, y Fer-lhee Prakash Thiagarajan, gra dy row ad er chur eab er feddyn magh shen, as dy row coloayrtys oc rish ard er clinicoil ny shamyryn obbraid as rish yn stiureyder clinicoil son anloaghtey, as dy ren adsyn aa-hickraghey eh nagh row eie erbee oc er quoi ren ny reaghyssyn shen, as nagh ren ad cur stiagh er shoh, as nagh row eh er ve abyl dy chur enn er fer-lhee coyrlee erbee, ny er quoi ren yn reaghys. T'eh gra dy vel ourys echey dy by chosoylagh eh dy row eh jeant ec keim y stiureyder sheckteragh. Ren ad cur geill da coyrle cooie cheet stiagh, t'eh gra nagh vel fys echey er shen. 

Ta'n Fer-lhee Thiagarajan gra nagh vel olteynyn y wirran lhee rere conaantyn beayn er chosney bishaghey 'syn aill oc rish 18 mee, as dy vel ad, dy by chosoylagh eh, son y chied cheayrt, cheet dy ve ergooyl y Reeriaght Unnaneysit liorish barney mooar dy liooar, mysh 12%  cheu-chooylloo jeh Sostyn, Shirveish Claynt Ashoonagh Hostyn, as mysh 20% cheu-chooylloo jeh Steatyn Unnaneysit yn America as yn theihll; 15% cheu-chooylloo jeh Nerin Hwoaie. T'eh gra dy vel shoh cur er y chonaant bunnidagh y ve feer neu-chleayney. 

Ta'n Fer-lhee Thiagarajan gra, shen vees goll er jannoo oc, shen cleayney sleih, as adsyn bunnys gollrish fir rouaillagh, dy vel ad jannoo son y chooid smoo yn sorch dy obbyr myr locum ny son jeantys, as nagh vel curmyn soit oc, nagh vel ad cur sheese fraueyn 'syn Ellan; dy vel ad getlagh stiagh, getlagh magh. T'eh gra, ayns ymmodee cooishyn dy vel eh credjal dy vel shin geeck son ny etleeyn as yn aaght oc choud's t'ad ayns shoh neesht, as dy vel barney feer vooar eddyr ny t'ad dy chur myr faill da olteynyn beayn y wirran as shen t'ad geeck son olteynyn jantyssagh y wirran.  

 Ta'n Fer-lhee Crerand gra, myr dooyrt eh kiart ec toshiaght y choloayrtys shoh, dy vel ny fir lhee obbraid loayrt ass-lieh ny surransee oc, as 'syn aght share nagh vel ad geearree fakin shoh ve giarrit. T'eh gra dy ren eshyn ceau 14 blein traenal dy ve ny fer-lhee coyrlee orthopaedagh, as dy ren eh ceau 20 blein ayns shoh jannoo obbraidyn. T'eh gra dy vel eh jummal wheesh jeh obbreeyn as whilleen schlei er-lheh oc, as 'syn aght share nagh vel eh geearree fakin eh, as dy vel eh geearree fakin Kiarail Vannin aa-smooinaghtyn er shoh, dy yeeaghyn ayns buill elley, as Kiarail Vannin cheet daue dy loayrt mychione saaseyn elley dy spaarail argid, foddee, shaghey giarrey shirveishyn 'sy linney toshee..

Ta'n Fer-lhee Thiagarajan gra dy by chronnal eh nagh vel eh ny reireyder ny stiureyder thie lheiys as keeayll chionnit echey jeh shen, agh ec y traa t'ayn dy vel ad shirrey cur faill da'n Stiureyder Lhee,  da'n Stiureyder Boandyrys, da Stiureyder ny Obbreeyn, da'n Stiureyder son Mieys as Sauchys, as shen kiare startey ooilley cosney faill erskyn £150,000 'sy vlein. T'eh briaght, cre'n fa nagh riojey yn oardagh faillee shen derrey vees yn vlein argidoil er jeet gy kione, as eisht dy jinnagh ad spaarail daa cheayrt yn towse jeh'n £220,000 v'ad kiarail spaarail. T'eh gra, myr shoh, jean-jee reddyn dy heet stiagh er nagh vel cur builley er ny surransee, as dy vel adsyn yn un oyr ta Kiarail Vannin ayns shoh.

As ayns shen cheayll shin Caairlagh Sheshaght Lhee Ellan Vannin, yn Fer-lhee Prakash Thiagarajan, as ta shin er chlashtyn Eaghtyrane Tanishtagh y Heshaght neesht, yn Fer-lhee Sean Crerand. 

Ta Ard Sheckter Kiarail Vannin, Theresa Cope, gra dy vel ad jeeaghyn son shickyrys er ooilley ny startaghyn nagh vel 'sy linney toshee as dy vel ny shlee na 195 skeim ta fo raad hannah, nagh vel fer erbee jeusyn bentyn da leodaghey shirveishyn 'sy linney toshee. T'ee gra dy vel ad er n'yeeaghyn dy jarroo ayns dy chooilley voayl elley roish my vel ad er roshtyn yn ynnyd shoh, as dy vel ad toiggal dy bee builley er surransee, agh my vees ad goll stiagh 'sy gheurey, dy vel yn chooid smoo dy hieyn lheiys reih dy yannoo ny sloo ny claareyn elley oc, er yn oyr dy bee feme oc er ny lhiabbeeyn elley son yn earroo vees bishit jeh surransee lheiys, as s'lickly eh dy jean ad cheet stiagh 'sy thie lheiys car y gheuree. 

Ta Bnr Cope gra dy vel earroo feer veg dy lhiabbeeyn ayns shoh 'sy Ellan, as dy vel feme oc gobbraghey dy creoi erskyn credjue nagh vel cumrailyn ayns goaill stiagh surransee, as dy vel ad gobbraghey lesh keim feer ard jeh lhiabbeeyn as ta surransee ayndaue. T'ee soilshaghey magh y bun jeh, dy mennick dy row eh orroo scryssey magh obbraidyn myr reih, dy yannoo reamys son surransee cheet stiagh nagh vel reih bentyn daue. 

Ta Bnr Cope gra, myr shoh, gyn jannoo veg ayns aght plannit, shen dy ghra jus scryssey magh sleih yn laa hene, dy mennick yn aght smessey, as magh ass shen dy vel mooarane couyr goll er jummal, as dy vel eh cur yn drogh er surransee bentyn da'n scryssey magh shen as feme er aa-vookal. 

Ta Bnr Cope gra, lesh ymmodee argid ceaut roish nish er jannoo ny sloo ny rollaghyn faarkee, as dy jean shoh cur orroo bishaghey reesht, dy vel fys eck dy vel sleih jeeaghyn er shoh myr reaghys nagh vel jeeaghyn dy ve freggyrtagh da'n chooish s'lhea dy chur er-ash as aa-chouyral. T'ee gra dy ren yn obbyr roish nish cur er ny rollaghyn faarkee cheet neose gys keim ec v'ad ry chummal seose, as gys kuse dy housaneyn dy hurransee, as dy row eh feer, eer speeideilagh. T'ee gra, ny ta shin loayrt mychione ayns shoh, shoh harrish kiare ardyn er-lheh, saase 'sy traa giare, nee cur builley er, ec yn earroo smoo, er cheead dy leih. 

Ta Bnr Cope gra, shen er ta fys oc, dy vel ny traaghyn faarkee son surransee mooie feer liauyr, as dy vel shen yn voayl yinnagh ad geearree ny fir chlinicoil oc dy yeeraghey ny eabyn oc ayns ynnyd jeh ve 'sy chamyr obbraid. T'ee gra nagh nee aght feayslee shoh 'sy traa sodjey, as nagh vel ad geearree eh dy ve aght feayslee 'sy traa sodjey, agh 'sy traa giare dy vel eh fer jeh ny reaghyssyn femoil v'eh orroo jannoo. 

Ta Bnr Cope gra, dy beagh feme er rolley elley goll stiagh shiaghtin ennagh er yn oyr dy row feme ec peiagh erbee er yn obbraid y chiaghtin shen, dy row y cummey clinicoil echey er chaghlaa, ny dy row feme er jannoo obbraid rere claare hraa, dy jinnagh y rolley goll stiagh ayn reesht. T'ee gra dy vel er bentyn da'n chummey jeant oc ec y traa t'ayn, dy vel ny rollaghyn shen goll er bookal lesh surransee 'syn aght cadjin.

Ta Bnr Cope gra, cur cumrail cummyssagh rish ghaa ny three meeaghyn ayns obbraidyn myr reih, jannoo seose fer jeh ny reaghyssyn doillee, agh cosoyley rish ny gaueyn jeh dy chooilley reaghys elley as cummys echey dy ve jeant, dy vel yn eh shoh fer jeusyn ass ta builley sloo jeh. T'ee gra dy vel eh feddyn oyr son imnea mooar eh dy vel barel ayn dy jinnagh Kiarail Vannin shoh myr cowrey politickagh as y builley smoo echey. T'ee gra ayns rieughid nagh vel eh. 

Myr cheayll shin ayns Traa dy Liooar y cheayrt shoh chaie, t'eh fo Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Veanagh, Chris Thomas, cur treealtys roish yn soie Tinvaal Jerrey Fouyir yn chiaghtin shoh cheet, as dy vel eh fo Oltey yn Chiare as Feed son Garff, Andrew Smith, dy niartaghey eh, lesh kiare ayrn da, cur eam er Coonceil ny Shirveishee –

•    dy aa-chummey yn aght ta faill currit dauesyn ny fir lhee phrofeshoonagh dy yannoo shickyr  dy vel kiarail slaynt dy kinjagh cheet dy ve ny share;
•     dy yannoo shickyr dy vel dy chooilley oltey sheckteragh Kiarail Vannin pointit rere Slattys Barrantys Shirveishyn y Theay 2015;
•    dy  enmyssey oltey Tinvaal dy chur geill da ny vees goll er jannoo liorish boayrd Kiarail Vannin, dy ve reiht liorish olteynyn Tinvaal ayns soie Mee Houney Tinvaal; as
•     dy chur-roish bun-eieyn son draghtey billey dy lhiasaghey ny dy heet stiagh ayns ynnyd jeh'n clattys t'ayn nish, dy yannoo baghtal yn aght ta Kiarail Vannin goll er gurneil, as dy hoilshaghey magh yn aght ta curmyn rheynnit er yn Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay as Kiarail Vannin, dy resooney magh y billey shen ayns soie Jerrey Geuree 2025 Tinvaal.

Agh ta'n Shirveishagh Slaynt as Kiarail y Theay, Lawrie Hooper, gra, er-lesh ooilley ta 'sy chooylrey jeh, dy vel Mnr Thomas geearree ve fakinit myr dy beagh eh jannoo red ennagh, shaghey jannoo red ennagh ayns rieughid, as dy vel shen jannoo seose sorch dy ghoolane ayns shoh. T'eh gra nagh vel coloayrtys er ve ayn mychione shoh, nagh vel peiagh erbee er hroggal seose y chellvane ny eer boirey eh hene dy heet as dy vriaght mychione yn aght ta reddyn gobbraghey, yn aght t'ad gobbraghey nish. T'eh gra nagh vel eh er jeet agh doaltattymagh, as er-lesh dy vel eh er yn oyr dy row mooarane sym er ayns ny pabyryn naight ayns ny shiaghteeyn jeieanagh, as ny reddyn shen taghyrt hoal ayns Kiarail Vannin, as er-lesh dy vel shoh yn aght ta politickeyryn ta jannoo ymmyd jeh immeeaght dy gholl stiagh ayns ynnyd jeh cooilleeney.   

Ta Mnr Hooper gra, choud's ta shoh reaghys obbree va jeant, rere yn stayd formoil, liorish Kiarail Vannin, dy vel eh er jeet er oardagh ocsyn er ard, myr shoh, myr ta shin er vakin, cur coontey theayagh jeh'n Ard Shirveishagh myr ve cleeir dy liooar dy vel eh er Kiarail Vannin ve freggyrtagh da'n chlaare argidoil eck, as er-lesh dy row ny fockleyn echey, "dyn y wooise da'n aggyrt" – shen yn aght dy row coontey currit. T'eh gra dy vel yn Shirveishagh Tashtee neesht er hoilshaghey magh y barel echey feer chleeir dy vel er orrin cur bree da ny t'eh cheet er myr nyn blannyn tuittymagh, as fy yerrey, dy by vie lesh gra, choud's va reaghys Kiarail Vannin jeant echeysyn hene, dy row eh jeant 'sy cho-heks shen, jeh chaghteraghtyn feer chleeir va currit, jeh eddyr-insh feer chleeir, vouesyn ec baare y villey. Er-lesh nagh vel shoh reaghys veagh er ve jeant liorish Kiarail Vannin, dy beagh reihyn bentyn da er ve currit da, er-lesh.

Ta Mnr Hooper gra dy vel y barel echey yn red cheddin as shen ec Kiarail Vannin : dy row anney orroo dy yannoo eh, as myr shoh t'eh er ve jeant, as, myr t'eh gra, er-lesh nagh vel eh red ennagh yinnagh peiagh erbee reih dy yannoo, as ayns seihll slane-jeant, er-lesh dy beagh Kiarail Vannin er n'yannoo reaghyssyn feer neu-chosoyley rish, agh 'sy cho-heks veagh eh er ve currit ayn, lesh sarey feer chleeir as chaghteraghtyn currit magh veih'n vullagh, nagh vel eh ny stayd ayn ta monney reamys ayn dy arraghey.
      
Ta Mnr Hooper gra, my vees eh cheet lesh treealtys Mnr Thomas, dy jean eshyn genmyssey eh dy ve'n oltey scadooagh jeh boayrd Kiarail Vannin. T'eh gra dy vel Mnr Thomas credjal dy lhisagh eh ve ny churrym er oltey Tinvaal gyn currym rieugh ny pooar dy chur freggyrt da ny feyshtyn shen, as dy vel eh feer vaynrey dy lhiggey da Mnr Thomas goaill ersyn y paart shen. Agh t'eh gra dy nee'n rieughid eh bentyn da'n treealtys dy vel eh goll y raad neu-chiart er yn oyr dy vel ooilley ny reddyn t'eh dy hirrey, dy vel ad dyn gooilleeney hannah. 

Ta Mnr Hooper gra dy nee cleeir dy bollagh ta'n barel echey er cur argid son yn chirveish claynt, as dy vel Partee Libraalagh Vannin lajer dy bollagh er y nhee dy vel shirveish claynt ashoonagh ain ayns Ellan Vannin ta seyr 'syn ynnyd ta sleih jannoo ymmyd jeh, as nagh vel shen red ennagh nee ad cur fo drogh ourys, red ennagh nagh jean eshyn cur fo drogh ourys, as dy vel shen feer chleeir. T'eh gra dy lhisagh argid ve currit er-e-hon trooid oardagh dy cheesh rere keimyn, as my vees sleih geearree aa-chummey reddyn, shen yn boayl ta feme ain er goaill toshiaght, as dy row shen y barel echey neayr's yn chied laa, shen barel Partee Libraalagh Vannin. T'eh gra nagh vel shen yn ynnyd ta shin ayn, nagh vel shen yn ynnyd ta'n Reiltys ayn, as nagh vel shen y raad ta reddyn goll as ta chaghteraghtyn er jeet er, myr ta shin er nakin veih Shirveishee elley. T'eh gra dy vel eh soaiaghey jeh shen, dy vel eh soiaghey jeh dy vel eh jeeaghyn er ayns aght feer neu-chasley na ta ny cumraagyn echey, as er-lesh dy vel shen yn aght lesh reiltys liorish cheet cooidjagh ayns Ellan Vannin.

Ta Mnr Hooper gra, my vees eh cheet lesh y treealtys, gra dy lhisagh shin cooilleeney sett elley dy aa-chummaghyn veih'n vullagh sheese, as son Tinvaal dy chur bree da, fy yerrey dy vel eh ny harvaant jeh Tinvaal 'sy phaart echey myr Shirveishagh, as my vees shen ny ta Tinvaal ayns rieughid geearree shin dy yannoo, dy lhisagh shin ceau traa as bree as couyryn ayns scughey mygeayrt reddyn neu-scanshoil, dy vod ad jannoo shen. Er-lesh nagh nee ymmyd keeayllagh eh jeh couyryn, as dy bare lesh dy mooar ve ceau nyn draa cooney lesh Kiarail Vannin ayns reiughid livrey shirveishyn da surransee as ayns rieughid shareaghey cooishyn.

Hed treealtys Mnr Thomas roish Tinvaal shiaghtin laa ny vairagh, Jemayrt yn 15 Jerrey Fouyir.

---oooOooo---

Ta bishaghey 15% er jeet ayns aggyrt son shirveishyn ophthalmoaylleeagh ayns yn 12 vee shoh chaie. Ta'n Shirveishagh Slaynt as Kiarail y Theay, Lawrie Hooper, gra dy vel yn eiyrtys jeh shen dy by lickly eh dy jig caghlaayn doaltattymagh ayns traaghyn faarkee son quaaltyssyn son surransee mooie er-nyn-son as ta feme oc er lheiys sooilley.

Ayns freggyrt scruit Tinvaal ren Oltey yn Chiare as Feed son Rushen, as Loayreyder yn Chiare as Feed, Juan Watterson, briaght jeh Mnr Hooper vel yn shirveish ophthalmoaylleeagh ry chummal seose bentyn da ny vees ry gheddyn as yn aggyrt urree.

Ta Mnr Hooper feeraghey dy row y traa faarkee 'sy eer vean veih cur enn er dy row feme er lheiys gys cooilleeney yn lheiys shen 15 shiaghtin, as er mean dy row 23 shiaghtin Mee Luanistyn. Shen cosoyley rish traa faarkee queig shiaghtin 'syn eer vean, as er mean 26 shiaghtin y traa cheddin nurree.

Va'n ophthalmoaylleeaght fer jeh ny ardyn ren Kiarail Vannin jeeraghey er 'sy nah cheim jeh'n phlan eck dy chur er-ash as dy aa-chouyral, agh ta Mnr Hooper gra dy by lickly eh dy jean surransee feddyn dy vel ny traaghyn faarkee caghlaa doaltattym er yn oyr dy vel tooilley sleih goll er cur gys yn shirveish nish na va faaishnys jeant er.

---oooOooo---

Ta shey fer clinicoil er ve faillt dy chooney dy chur-rish y rolley faarkee son shirveishyn slaynt inchynagh ny paitchyn as yn aegid. Ec y traa t'ayn ta mysh 800 paitchyn as sleih aegey furirraghtyn er sess. Ta'n Shirveish Slaynt Inchynagh Paitchey as yn Aegid gra dy vel ymmodee lughtyn-thie er chur eam urree ayns ny meeaghyn jeieanagh shirrey fys noa mychione y stayd bentyn da ve currit da'n shirveish.

Veih'n vee shoh cheet hig ny fir chlinicoil noa dy ve sheeyney magh da ny lughtyn-thie lesh tooilley fys. T'ad jerkal rish ceau 12 vee er leodaghey ny rollaghyn faarkee, as bee tosheeaght currit dauesyn as ta feme smoo oc er cooney ny t'er ve fuirraghtyn rish yn traa sodjey. Ta Kiarail Vannin shirrey er paarantyn as coadeyderyn dy uirraghtyn derrey vees eam currit orroosyn, shaghey cur eam dy hirrey fys s'noa. 

---oooOooo---

Ta caa nish da surransee as lheiys goll er cur daue son doilleeidyn lesh ny geayltyn oc dy chooilleeney smoo jeh'n chiarail lhee oc 'syn Ellan. Ta lheelannyn son surransee mooie currit er-lheh da ard shoh er ve currit er bun ayns Thie Lheiys Noble, lesh fir chlinicoil 'syn Ellan gobbraghey marish yn Olloo Monga, ta'n fer lhee coyrlee obbraidagh bentyn da geayltyn ayns Thie Lheiys Wrightington, ta ny ynnyd er-lheh ta surransee currit da son doilleeidyn orthopaedagh. 

Ta Kiarail Vannin gra dy vel shoh cur caa feer vie er bastal dy ynsaghey son y wirran echey dy gheddyn keeayll chionnit chlinicoil vooar-leagh as dy bee eh jeh vondeish da surransee, nagh vel feme orroo troailt ersooyl gys ny lheelannyn echey. Nee surransee fakin yn Olloo Monga 'syn Ellan son yn chied whaaltys oc, as son quaaltys ec jerrey nyn lheiys, shaghey ve eignit dy hroailt ersooyl veih'n Ellan. Agh bee obbraidyn myr eiyrtys jeh shoh foast jeant 'sy Reeriaght Unnaneysit.

Ta'n Olloo Monga gra, rish bleeantyn, dy row eh er n'ghoaill ayrn ayns reirey ymmodee surransee as Mannin as doilleeidyn lesh ny geayltyn oc, as dy row yn aght v'eh reaghit dy row shen dy mennick goaill stiagh ymmodee keayrtyn son quaaltyssyn roish my row ad goll fo skynn yn er lhee as lurg shen. T'eh gra, chammah's y neu-vondeish jeh troailt huggey as veih, dy voddagh lheid ny reaghyssyn jannoo er foaynoo ny surransee as nyn giaraileyderyn, as myr shoh dy row sleih neu-arryltyagh dy hirrey kiarail slaynt, as nagh row eh aght-feayslee va ry chummal seose.

Ta'n Olloo Monga gra dy vel ad treishteil dy jean ny lheelannyn shoh ayns Thie Lheiys Noble cur-rish ny cooishyn shoh choud's t'ad reayll rish cur ard stundayrtyn dy chiarail obbraidagh ec Thie Lheiys Wrightington.

Ta'n bree ny cho-ventyr eddyr Kiarail Vannin as Treisht Undinagh Shirveish Claynt Ashoonagh Wrightington, Wigan as Leigh dy hareaghey y cassan as keeayll chionnit ny surransee er-nyn-son er-lheh ass Mannin.   

---oooOooo---

Veih'n laa t'ayn jiu, Jelune yn 7 Jerrey Fouyir, derrey Jedoonee yn 13 Jerrey Fouyir, Shiaghtin Kiarail y Spital t'ayn, as yn dean jeh dy yeeraghey ard hoilshey er sptitalyn as olteynyn y wirran oc. Mleeaney bee'n ard-chooish bentyn da myn-chreck son spitalyn, as y paart t'eh cooilleeney ayns chymsaghey argid son shirveishyn y cherroo shoh. 

'Sy Reeriaght Unnaneysit ta sleih gra dy vel argid currit liorish y Reiltys er jeet dy ve ny sloo, son y chied cheayrt, na'n towse dy argid vees cheet trooid shappyn ny spitalyn. Ayns shoh 'syn Ellan, ta Spital Ellan Vannin geddyn £1.7 millioon punt 'sy vlein veih Kiarail Vannin dy chooney lesh ny costyssyn bleinoil echey jeh £6.8 millioon - myr shoh, shen dy ghra dy vel eh er Spital Ellan Vannin cosney ny £5 millioon elley trooid cheet stiagh arryltagh.

Ta Ard Sheckter Spital Ellan Vannin, John Knight, gra dy vel ny shappyn gientyn towse feer vooar dy argid. T'eh gra, dy corrillagh, as lesh fys echey er spitalyn 'sy Reeriaght Unnaneysit, dy vel shin, shapp er shapp, feer vie ec myn-chreck ayns Ellan Vannin as reesht lesh feoiltys theay Vannin. T'eh gra dy jinnagh ad gientyn faggys da lieh-villioon punt 'sy vlein ayns vondeish son y spital, as s'baghtal eh da'n dean jeh £5 millioon dy vel eh toyrtys feer vooar.

Ta Vivian Cornelius ny harryltagh, as t'ee gra, lesh y Spital, dy vel sleih paart jeh'n wirran, as nee taitnys jee eh dy gholl seose ayns shen as dy yannoo y shayll eck, as dy ghoaill ayrn er y desk oltaghey, as dy chooilley pheiagh maynrey dy yannoo shen, as dy vel ee goaill boggey dy bollagh jeh dagh minnid jeh. T'ee gra nagh vel oo rieau gennaghtyn dy vel oo nyn lomarcan, lesh sleih 'sy chooylrey, sleih dy phohlldal, mannagh vel oo shickyr mychione red erbee, ta ymmodee sleih ayns shen dy chur feysht orroo, as dy jean dy chooilley pheiagh cooney lhiat.

Ta Bnr Cornelius gra dy vel mee-heiltynys ec sleih er y clane bun jeh'n Spital as cre gollrish t'eh, as baillee dy jinnagh paart dy leih cheet neese gys y Spital, jannoo cosheeaght mygeayrt, cheet stiagh 'syn oastan oc as goaill lhongey ayns shen, jeeaghyn er ny garaghyn oc, as she boayl maynrey eh. T'ee gra, mie dy liooar, dy vel cheu trimshagh echey, son shickyrys, agh son y chooid smoo ta mongey ayns eddin dy chooilley pheiagh, dy vel eh aalin as gial, dy vel eh aeragh as foddee sleih goll ayns ny garaghyn, foddee oo gee, foddee oo jus cheet neose son cooish – dy nee boayl yindyssagh eh.

As Shiaghtin Kiarail y Spital eh vees goll er cummal veih'n laa t'ayn jiu, yn 7 Jerrey Fouyir, gys Jedoonee yn 13 Jerrey Fouyir.

Ec y traa t'ayn ta'n Spital shirrey arryltee dy imman surransee veih'n thie oc gys yn Unnid Laa ny gys lheelannyn as back thie reesht. Yinnagh shoh pohlldal surransee veih'n traa t'ad faagail y thie oc, cooney lhieu dy chosney magh as stiagh 'sy ghleashtan as ve kionefenish seshoonyn 'sy Spital dy chooney lesh y foays oc as mieys y vea oc.

---oooOooo---

Ta Eaghtyrane Sheshaght Lught-traghtee Ellan Vannin, Kristan McDonald, gra dy vel feme er shareaghey ny vees jeant ec obbreeyn t'ayns yn Ellan ec y traa t'ayn, shaghey jeeraghey ynrican er earrooyn dy obbreeyn. Ta Mnr McDonald er ninsh da'n Ving Aa-scrutee er Polasee Tarmaynagh nagh vel eh credjal dy vel dean y Reiltys dy chroo as dy lhieeney 5,000 startey noa liorish 2023 er ve jeant dy kiart. T'eh gra dy vel ourys echey er, vel eh rieugh dy hirrey dy vishaghey y pobble liorish 15,000 dy leih. T'eh credjal dy vel yn traa er jeet dy smooinaghtyn ayns aght elley er y chooish.

Ta Mnr McDonald gra nagh vel eh gennaghtyn dy feer dy vel yn dean shen son shickyrys er ve reaghit dy kiart. Er-lesh dy vel eh dy chur ennym neu-chiart er dy chur eab er jannoo myr dean 5,000 startey tra ayns rieughid, cre veagh cummey ny startaghyn shen. T'eh gra nagh vel son shickyrys fys ain er ny vees obbyr 'sy traa ry heet, as dy vel shin fakin boirey mooar 'sy tarmaynys ec y traa t'ayn, myr eiyrytys jeh niartyn gollrish far-ynchynagh as reddyn gollrish shen.
 

More from Manx Gaelic