On Air Early Breakfast Chris Williams | 5:00am - 7:30am

Traa dy Liooar, 27oo Mee Houney 2023

Meeryn ass Traa dy Liooar, Jelune 27oo Mee Houney 2023

Jerdein shoh chaie, 22 Mee Houney, ren yn Shirveishagh Slaynt as Kiarail y Theay, Lawrie Hooper, cur tuarastyl bleinoil Kiarail Vannin roish olteynyn Tinvaal, as lesh shen va screeuyn dy hessal jeh, jeant ec yn Rheynn hene. Ren shiartanse dy pholitickeyryn cremmey nagh row myn-phoyntyn dy liooar 'sy tuarastyl. 

Dinsh Loayreyder yn Chiare as Feed as Oltey yn Chiare as Feed son Rushen, Juan Watterson, da Radio Vannin dy row imnea echey, cha nee bentyn da'n tuarastyl shoh ynrican, agh bentyn da tuarastylyn liorish caghlaaghyn ayrn y Reiltys. T'eh gra, veih Plan yn Ellan neose, dy vel eh boirit dy vel eh jeeaghyn dy vel yn Reiltys cur cooidjagh ny plannyn shen as nagh vel deanyn er-lheh ayndaue ta ry howse ny ry chooilleeney, cooie as lesh traa soit. T'eh gra dy vel y Reiltys reaghey ard chowraghyn jeh cooilleeney agh nagh vel shen dy ghra dy vel ad cochiangley dy jeeragh reesht rish ny faaishnyssyn myr va fogrit magh, as dy vel eh jannoo ymmyd jeh screeu plannyn as strateishyn myr proxy son cooilleeney, agh t'eh gra son shickyrys nagh vel veg da'n dooinney 'sy traid.

Ta Mnr Watterson gra, er-lesh, dy vel feme er shareaghey dy cadjin, ayns ny plannyn shoh, bentyn da ny nee ny Rheynnyn dy jarroo livrey ayns rieughid, shaghey ynrican croo pabyr vees jeeaghyn dy ve ny vees taghyrt ec y traa t'ayn, myr shoh, magh ass shen yn raa echey, my vees Rheynn geearree cur shaghey red ennagh rish blein, dy vel ad screeu plan; my vees Rheynn geearree cur shaghey red ennagh rish clane traa jeh lught-reill, dy vel ad screeu strateish.

Ren politickeyryn briaght row y fys 'sy tuarastyl bleinoil cho lane dy vyn-phoyntyn as oddagh eh y ve. Ren Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Hwoaie, as eshyn yn eear Hirveishagh Slaynt as Kiarail y Theay, David Ashford, loayrt mychione yn imnea echey dy row wheesh argid ceaut er Claare son Aa-chouyr as Aa-gheddyn, as eh gindys veagh veg er ny chaghlaa myr eiyrtys j'ee 'sy traa sodjey.

Ta Mnr Ashford gra dy vel yn eiyrtys jeh dy vel eh jeet gys y chymshal cho shenn ta shin er ve fakin rish traa liauyr, dy vel sleih ceau palchey argid ec y doilleeid, dy vel eh karraghey eh, agh eisht ny vees taghyrt, shen dy vel yn rolley faarkee cheet dy ve ny smoo as ny smoo as ny smoo reesht, er yn oyr nagh vel ad abyl dy ve freggyrtagh da'n aggyrt vees cheet stiagh ec y dorrys toshee. T'eh gra dy vel shin freayll rish fakin yn earroo dy leih kionefenish yn rheynn drogh-haghyrt as egin yrjaghey, dyn y wooise da ymmodee jeh ny fockleyn t'er ve ain nish harrish earroo dy vleeantyn,  as shen t'eh jeeaghyn nagh vel cheet lesh sleih toiggal dy bunnidagh, shen yn oyr t'eh taghyrt.

Ta Mnr Ashford gra dy vel ourys girree aynsyn er yn oyr t'eh taghyrt, as shen bentyn da entreilys ec sleih da shirveishyn ny fir lhee chadjin, as yn ablid oc ayns rieughid dy vod entreilys ve oc da shirveishyn ny fir lhee chadjin ayns aght traaoil.

Myr freggyrt da ny imneaghyn ren olteynyn Tinvaal cheet er, dinsh Mnr Hooper da Radio Vannin, choud's dy vel reddyn goll er oaie ayns kuse dy ardjyn, as dy vel eh goll ny smelley na by vie lesh, dy vel eh foast goll er oaie. 

Ta Mnr Hooper gra dy vel reddyn foddee yn Rheynn cur barrant er ayns gra dy vel ad foddey ny share, agh ta ardyn elley ayndaue ta reddyn goll er oaie foddey ny smelley, as er-lesh dy vel beoyn er, myr ren olteynyn Tinvaal jeeraghey ard hoilshey er, ny ardyn as smoo doillee eh cur coontey jeu. T'eh gra dy vel eh doillee dy hoilshaghey magh, myr sampleyr, dy vel eiyrtys jarrooagh jeh ny co-pharteayssyn son follanid, er sleih goll dy heginagh gys yn rheynn drogh-haghyrt as egin, agh son shickyrys dy bee, er yn oyr dy vel sleih goll gys co-pharteays yn ollanid shaghey goll dy ve kionefenish ec yn rheynn drogh-haghyrt as egin, agh ayns rieughid towse shen, tra ta eaghtyr 'sy chooylrey dy aggyrt smoo ayn, dy vel shen doillee dy liooar.

Ta Mnr Hooper gra, dy by chosoylagh eh, dy vel eh cairagh gra dy vel shiartanse dy hardjyn as ta reddyn jeant ny share son shickyrys ayns rieughid, as dy vel ardjyn elley ta beggan ny smelley ayns cheet roue, agh ayns aght lhean er-lesh dy vel y coarys shareaghey dy cadjin blein er blein. T'eh gra, foddee dy vel eh ny smelley na by vie lesh shiartanse dy leih 'syn aght share, as dy vel eh ny smelley ny by vie leshyn 'syn aght share, agh er-lesh dy vel eh son shickyrys shareaghey.

Ta Mnr Hooper gra dy vel eh smooinaghtyn, rere rieughid, dy vel yn Rheynn shirrey tooilley reddyn shareaghey keim er keim. Er-lesh, choud's ta'n Rheynn fakin reddyn tannaghtyn lesh shareaghey keim er keim dy ve ny share, eisht er-lesh dy vel shen jannoo seose naight mie son yn Ellan. Er-lesh, ny by vie lesh ve abyl dy chur tuarastyl mychione y nah vlein, dy beagh shen jannoo corrym kuse jeh ny shirveishyn son bun-chiarail, myr shoh shirveishyn potecaree myr sampleyr, as caghlaa mooar ve ayn lesh Potcareeys Lloyd ayns ny meeaghyn jeieanagh. T'eh gra dy by vie lesh ve abyl dy akin bun-voggyl potecaree vees corrym as mie-sthockit vees mie dy obbraghey; by vie leshyn cur tuarastyl mychione reddyn ny share bentyn da'n eeackleyrys ny bentyn da bun-chiarail lesh fir lhee chadjin.

By vie lesh Mnr Hooper dy mooar dy ve abyl dy chur tuarastyl da Tinvaal mychione shiartanse jeh ny keimyn mooar jeant ec Kiarail Vannin ayns ardyn cochianglt rish slaynt inchynagh, asslaynt hyperlheiltagh ass laccalys frioose, autism, shiartanse jeh ny ardyn mooarey as bentyn daue ta'n Rheynn cur eab er cummey strateishyn kiart nish. T'eh gra, ayns seihll slane-jeant, as gyn cur eab er ve currit rour da neu-rieughid, er-lesh dy vel ymmoddee ardyn ayndaue bee caa da'n Rheynn cheet er-ash 'sy vlein shoh cheet as ve jarrooagh dy liooar. Agh t'eh dy gra dy nee baghtal eh dy vel shen ny lhie er cosney argid as ny lhie er cooney Tinvaal, agh dy vel eh smooinaghtyn dy jarroo dy lhisagh yn Rheynn ve ayns ynnyd mie 'sy vlein shoh cheet dy ve abyl dy chur tuarastyl jarrooagh er ymmodee reddyn ta taghyrt.

Er-lesh Mnr Hooper dy row yn chied vlein jeh obbyr Kiarail Vannin ceaut er feddyn magh, as dy row y nah vlein – as she shen ta'n tuarastyl echey jeeraghey er – ceaut er cooishyn bentyn da sauchys as fondid.

Agh cha nel dy chooilley pheiagh shickyr dy vel eh cheet lesh y reaghys dy scarrey yn obbyr dy livrey shirveishyn slaynt as kiarail veih'n Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay. Dinsh Mnr Watterson da Radio Vannin nagh vel barrant ersyn dy vel yn scarrey cooilleeney ny caghlaaghyn va sleih shirrey, as nagh vel  feanish erbee ry gheddyn dy vel eh cheet lesh.   

---oooOo---
 
Ta Kiarail Vannin shirrey er peiagh erbee as ta greienyn oc nagh vel ymmyd jeant jeh nish dy chur er-ash eh, dy vod sess ve jeant jeh as foddee dy bee caa dy yannoo ymmyd jeh reesht, my vees shen possible. Ta Kiarail Vannin gra dy vel mooarane cullee mooie 'sy cho-voodeeys as foddee dy vel shen erskyn femeyn ec sleih, as dy voddagh ymmyd ve jeant j'ee son ymmyd elley lioroosyn as ta feme oc urree.

Ta Kiarail Vannin shirrey er-lheh red erbee as foddee dy row eh currit dy chooney lesh sleih cosney mygeayrt ayns ny bleeantyn t'er n'gholl shaghey, jeh'n lheid as :

•    Cullee choonee shooyl, vees goaill stiagh maidjaghyn shooyl, lorgyn aghlish, shooyleyderyn as kiare queeyllyn oc, as myr shen;
•    Cullee son y tobbyr oonlee as frasseyderyn, vees goaill stiagh troggeyderyn son yn tobbyr oonlee, stoyllyn son frasseyderyn, caairyn premmee, as myr shen;
•    as cullee er-lheh son soie, vees goaill stiagh caaairyn as reddyn dy chooney lesh sleih choud's t'ad nyn soie.

My vees peiagh ennagh as ta cullee vooar dy liooar echey as feme er Kiarail Vannin goll dy gheddyn ee, ta cuirrey er cur eam er 693553 lesh chaghteraght lesh myn-ysseree mychione y chooish, as eisht nee oltey fwirran Kiarail Vannin cur eam dy reaghey dy heet as dy gheddyn y chullee shen. Ta'n earroo chellvane shen reesht : 693553.

Son peeshyn sloo dy chullee, ta Kiarail Vannin er reaghey buill bee foshlit roish jerrey ny bleeaney, as caa da sleih cur-lesh y chullee dy aagail ee ayns shen. Ta ny buill shen :
•    er y twoaie – Thie Lheiys Cheerey Rhumsaa as yn Ard, 'sy waane cullee cheu-chooylloo jeh'n thie lheiys;
•    'sy jiass – 'sy waane cullee cheu-chooyllee jeh Ynnyd Follanid y Jiass, Thie Rosien, Purt Chiarn;
•    'sy hiar – Stoyryn y Cho-voodeeys ayns Steatyn Kirby, Raad Thie Saggyrt, Doolish; as
•     'sy heear – Ynnyd Follanid y Heear, jeeragh jeh'n shapp mooar Shoprite ayns Purt ny Hinshey, ayns garaghyn yn eear Thie Cummalagh Corrin. 

---oooOo---

Ta ny shlee na 17,000 oardail lhee son kennip lhee er ve currit magh da ny shlee na 380 surransagh, neayr's toshiaght er prowalys trooid yn Ellan. Va caa da surransee as oardrailyn lhee preevaadjagh oc son stooghyn lhee soit er kennip son oyryn lhee geddyn ny stooghyn shoh trooid Potecareeys Karson ayns Connaghyn neayr's Mee ny Nollick nurree.

Choud's ta'n skeim prowallagh daa vee jeig cheet faggys da'n jerrey echey, va feysht currit er yn Shirveishagh Slaynt as Kiarail y Theay, Lawrie Hooper, ayns soie Tinvaal Mee Houney yn chiaghtin shoh chaie, shirrey fys s'noa er y chooish. 

Ta Mnr Hooper gra dy vel yn Rheynn echey er n'ghoaill toshiaght er aa-scrutaght mychione yn shirveish 'sy traa ry heet. T'eh gra dy vel kuse jeh ny cooishyn bentyn da'n pholicy son sur-smooinaghtyn orroo goaill stiagh sheeyney magh yn earroo dy chiedyn vees currit magh 'syn Ellan; vel ny reillyn t'ayn nish cooie ta cur er lheelannyn preevaadjagh vees cur oardrailyn lhee  dy ve enmyssit ayns recortys. T'eh gra dy vod eh aa-hickyraghey olteynyn dy vel entreilys son surransee as sauchys as fordrailys ec y toshiaght ayns jannoo reaghyssyn, as ayns reaghey policy y Reiltys 'sy traa sodjey. T'eh feeraghey nagh jean y prowalys cheet gy jerrey doaltattym, as dy jean eh goll er gyn farkaght ny brishey derrey yn traa shen as ta reaghys sodjey jeant.   

---oooOo---

Ta'n Shirveishagh Tashtee, yn Fer Lhee Alex Allinson, gra dy vel yn Tashtey feme mysh £14 millioon ass toyrtyssyn stiagh myr Urryssaght Ashoonagh dy yannoo shickyr dy vod eh cooney lesh pensioneyryn 'sy traa oc nyn daaue.

Yn chiaghtin shoh chaie, ren Shirveishagh Tashtee y Reeriaght Unnaneysit, Jeremy Hunt, clou Fogrey yn Ouyir echey ren bishaghey pension lane y steat ayns shen liorish 8.5%. Ayns shoh ta'n Fer Lhee Allinson er chur gialdyn reesht dy yannoo arrish jeh ymmyrkey Reiltys y Reeriaght Unnaneysit bentyn da'n 'ghlass three filley' er pensionyn. T'eh gra dy jean shoh cur shickyrys.

Ta'n Fer Lhee Allinson gra dy nee fer jeh ny cooishyn eh bentyn da Urryssaght Ashoonagh dy vel yn Reiltys currit da bishaghey pensionyn, as dy vel yn bishaghey 8.5% shen ayns pensionyn costal mysh £14 millioon, myr shoh dy vel feme er jannoo shickyr dy vel toyrtyssyn dy liooar cheet stiagh ayns Tashtey yn Urryssaght dy ve corrym rish. T'eh gra, myr shoh, dy bee sur-smooinaghtyn kiarailagh er giarragyn erbee ayns Urryssaght Ashoonagh, ny caghlaaghyn da shen 'syn Ellan ain, dy yannoo shickyr dy vel Tashtey yn Urryssaght Ashoonagh ry chummal seose choud's ta shin goll roin 'sy traa ry heet.

Ta'n Fer Lhee Allinson gra dy voddagh jeihyn dy housaneyn dy phuint ve ry gheddyn liorish bishaghey yn rate dy cheesh er thombagey vees creckit 'syn Ellan, lesh yn Tashtey geiyrt er y Reeriaght Unnaneysit ayns bishaghey yn rate dy cheesh er tudjeenyn liorish rate yn Ayndagh Prios Myn-chreck, plus 2%, agh nee'n rate dy cheesh er thombagey dy rolley 'sy laue bishaghey liorish yn rate yn Ayndagh Prios Myn-chreck plus 12%.

Agh ta'n Fer Lhee Allinson gra nagh vel dean y vishaghey dy chosney tooilley argid, agh dy ghreinnaghey sleih dy scuirr veih smookal. T'eh gra dy vel reaghys er y cheesh shoh rheynnit lesh y Reeriaght Unnaneysit, as Keesh Tooilley Feeuid rheynnit neesht, as myr shoh dy jean shiartanse jeh ny caghlaaghyn shoh gientyn tooilley argid cheet stiagh, agh nagh nee towse feer vooar eh, as dy vel eh jeihyn dy housaneyn dy phuint harrish traa. T'eh gra dy vel eh cooney, son shickyrys, agh dy row y dean smoo jeh'n vishaghey 'sy cheesh er thombagey dy ghreinnaghey sleih dy scuirr veih smookal. 

Ta'n Fer Lhee Allinson cheet er cooish elley ta Reiltys y Reeriaght Unnaneysit er vograghey magh, shen policy, ny veggan as ny veggan, dy harbaa sleih veih tudjeenyn liorish yrjaghey yn eash as ta kied oc kionnaghey ad shen. T'eh gra dy vel Reiltys Vannin foast shirrey ny myn-phoyntyn jeh shen, as fys echey dy jean y Lught-Stiuree er Slaynt y Theay jeeaghyn stiagh ayns shen 'sy traa ry heet. T'eh gra, myr shoh, dy vel ny caghlaaghyn ayns keesh jeant ec yn Reeriaght Unnaneysit beg dy liooar, as nagh vel eh ayns rieughid mychione thombagey as fir smookal, as t'eh gra dy vel palchey cooney mooie ayns shen dy chooney lesh sleih scuirr veih smookal.


Ta'n Fer Lhee Allinson gra nagh jean ny caghlaaghyn ayns keeshyn jannoo er sleih vees vapal, er yn oyr nagh vel ny keeshyn cheddin cheet orroo, as dy vel yn chooish smoo nagh vel y Reeriaght Unnaneysit er chaghlaa ayns rieughid keeshyn er jough meshtallagh, myr shoh goll stiagh ayns ny meeaghyn geuree, er-lesh dy bee shen paart dy relief son y sleih shen 'sy cherroo oltaghey, as er-lheh shamyryn oast as clubbyn as thieyn bee.

---oooOo---. 

Ta Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Veanagh, Chris Thomas, shirrey tooilley baghtallys bentyn da'n argid vees goll er ceau ec yn Reiltyser yn oyr dy vel imnea echey mychione yn towse feer vooar dy argid er eeasaght da co-chirp theayagh. Va Mnr Thomas shirrey myn-phoyntyn mychione eeckyssyn rere caghlaaghyn tashtaghyn as skeimyn y Reiltys, chammah's mychione yn argid vees ec, as argid er eeasaght, da Co-chorp Lhiassaghey Vannin. T'eh gra dy by vie leshyn ooilley ny fysseree shoh dy ve ry gheddyn ec y theay. 

Ta Mnr Thomas credjal dy vel far-chredjue ayn, as as sleih foast gra nagh vel Reiltys Ellan Vannin fo lhiastynys erbee, agh my vees wheesh as billioon punt ayns argid er eeasaght as rere raaneyn ec lughtyn-reill ynnydoil, raaneyn cur shickyrys fo Lught-reill Bun-Shirveishyn Vannin, saaseyn son costyssyn bentyn da argid er eeasaght - t'eh gra dy vel shen towse feer vooar dy eeasaght, as dy vel billioon punt jannoo seose caghlaa mooar veih ny laghyn tra dod sleih gra dy feer nagh row Reiltys Ellan Vannin fo lhiastynys erbee.

---oooOo---
  
Ta Partee Obbraghys Vannin cur eam son Faill Sloo Ellan Vannin dy ve currit da'n un towse as yn Aill Vioghee liorish Mee Averil 'sy vlein shoh cheet. Shoh lurg da Reiltys y Reeriaght Unnaneysit ve currit da yrjaghey yn aill sloo echey gys £11.44 'syn oor liorish yn un date.

Ta rate yn aill sloo 'syn Ellan ec y traa t'ayn £10.75 'syn oor. Agh ta'n Aill Vioghee, as coontey j'ee myr yn aill ymmyrchagh dy lowal sleih dy chosney ny caaghyn as reihyn femoil er-nyn-son dy ghoaill ayrn 'sy cho-voodeeys, nish £12.01 'syn or.

Ta plannyn yn Tashtey dy jig yn daa rate dy ve corrym liorish y vlein 2025, agh ta Partee Obbraghys Vannin gra dy vel eh credjal dy vod as dy lhisagh y caghlaa ve currit er bun ny s'leaie. T'eh gra nagh nee fys follit eh dy vel ymmodee cummaltee Vannin strepey ec y traa t'ayn lesh costys bea vees ard, as dy nee baghtal eh dy vel ny shappyn freggyrtagh da shen neesht.

---oooOo---

Va fogrey jeant yn chiaghtin shoh chaie eddyr yn Oik Dellal Cairagh as Bree Ellan Vannin er veeraghey dy jean Bree Ellan Vannin scuirr rish ny t'eh cheet er myr 'barney giare' veih mooghey cur gass da custymeryn ta fo lhiastynys da'n cholught.  Ta'n fogrey gra dy jinnagh yn Oik Dellal Cairagh aa-scrutaghey yn earroo dy aggyrtyn t'er ve currit stiagh bentyn da'n chooish shoh.

Ta feysht mychione y chooish shoh ayns soie Tinvaal Mee Houney yn chiaghtin shoh chaie ec Oltey yn Chiare as Feed son Carbory, Balleychashtal as Malew, Jason Moorhouse, as t'eh gra dy vel eh jeant booiagh ec y reggyrt. Agh t'eh greinnaghey adsyn as ta'n chooish shoh jannoo orroo dy yannoo nyn gooidshare dy eeck yn lhiastynys oc eddyr yn daa hraa.

Ta Mnr Moorhouse gra, lesh y doilleeid v'ayn 'sy chiaghtin roish shen, lesh scuirr veih goll er lesh y chlaare, as yn sleih t'ayns rieughid surranse liorish shoh, dy row eh mie dy gheddyn y fys noa shoh. T'eh gra dy vel eh cur caa da sleih dy hayrn ennal, agh dy nee feer scanshoil eh dy vel yn sleih ta fo lhiastynys shirrey aghtyn feayslee, er yn oyr, my vees eeckyssyn er ve jeant, myr colught traghtee, dy vel doilleeidyn rieugh dy ghoaill ayns laue.

---oooOo---

T'eh er jeet magh nagh vel y bollagh tram cabbil ayns Doolish cleayney keayrtee ny laineyryn turrys er yn oyr nagh vel eh goll gys y Stashoon Marrey. Neayr's va Shooylaghan Doolish jeant ass y noa, cha row y bollagh tram cabbil currit back, dy chooilleeney aigney Tinvaal, agh t'eh cheet gy kione faggys da bun yn Raad Lhean as Astyl Cashtal Mona, gyn goll cho foddey as y Shooylaghan Harris as y Shooylaghan Loch.

Ta aghin rere Seyrsnys Fysseree er hoilshaghey magh postyn-l eddyr oltey yn Rheynn Bun-Troggalys as SYSTRA, ta ny cholught coyrlee vees ronsaghey feeuid tarmaynagh raaidyn yiarn yn Ellan, as ayns ny postyn-l shoh t'ad cheet er eiyrtys y hirveish s'girrey er yn earroo dy hroailtee.

'Sy vlein 2018, roish my daink toshiaght er obbraghyn da Shooylaghan Doolish, va mysh 78,000 troailtagh recortit, as paart jeu veih laineyryn-turrys va goaill toshiaght er cheet stiagh 'syn Ellan. Ta oaseir y Rheynn Bun-Troggalys, nagh vel enmyssit, gra 'sy phost-l echey nagh vel terminus y vollagh tram cabbil er y Chooylaghan Meanagh ennoil rish troailtee ny laineyryn-turrys er yn oyr dy vel feme er goll er barroose roish my vees ad goll er tram cabbil, as eisht cheet back er barroose reesht. T'eh gra, chammah's shen, nagh vel shirveish ny trammyn cabbil ry gheddyn ec ny thieyn aaght er y Chooylaghan Loch, as dy vel feanish rere ny vees sleih er n'ghra dy vel ny trammyn cabbil coayl earroo mooarey dy hroailtee er coontey shoh. 

T'eh goll er coyrlaghey, my vees y clane bollagh tram cabbil jeant reesht, nagh beagh eh erskyn credjue dy beagh bishaghey jeh 113,000 troailtee er ny trammyn cabbil 'sy vlein, lesh 20,000 troailtee ny mast'oc veih ny laineyryn-turrys.

Ta'n post-l soilshaghey magh neesht, son y chied cheayrt, dy vel y Reiltys jerkal rish mysh 60 laineyr-turrys cheet gys yn Ellan 'sy vlein shoh cheet, as dy jinnagh ad cur-lesh ny shlaa na 30,000 keayrtee.

Ta politickeyryn er ve loayrt mychione y chooish shoh, cur stiagh ayn reesht y clane bollagh tram cabbil gys y Stashoon Marrey. Mee Houney ren Oltey yn Chiare as Feed son Garff, Daphne Caine, shirrey jeh'n Shirveishagh Bun-Troggalys ec y traa shen, Chris Thomas, row ny trammyn cabbil ve currit ayns stayd ayn nagh vod ad agh failleil, fakin dy row yn chooid smoo dy hieyn aaght 'syn ard eddyr yn Stashoon Marrey as yn Raad Lhean. as Jerrey Fouyir ren Caairlagh Bing ny Coontyssyn Theayagh, Juan Watterson, ta Loayreyder yn Chiare as Feed as Olteyn yn Chiare as Feed son Rushen, cur coontey jeh'n reaghys liorish yn Rheynn Bun-Troggalys dy yannoo ymmyd jeh argid va currit da er-lheh son ny trammyn cabbil, son obbyr elley myr 'bassag 'syn eddin da Tinvaal'. 

Ayns soie Tinvaal Mee Houney yn chiaghtin shoh chaie, dooyrt yn Shirveishagh Bun-Troggalys, Tim Crookall, dy beagh y clane tuarastyl liorish y cholught coyrlee SYSTRA clouit ayns ny laghyn shoh cheet, agh cha daink eh er date er-lheh. Va feysht currit ersyn mychione yn oyr va traa cho liauyr ceaut er clou y tuarastyl SYSTRA as row shen er yn oyr dy row red ennagh feer arganeagh ayn.

Ta Mnr Crookall gra, bentyn da'n tuarastyl SYSTRA, nagh vel veg son shickyrys feer arganeagh ayn, as dy bee eh clouit dy firrinagh ayns laa ny ghaa, as dy bee eh 'syn un stayd as v'eh tra haink eh stiagh 'sy Rheynn, myr dy beagh eh, myr hug eh gialdyn ec y toshiaght, agh dy vel coloayrtyssyn er ve ayn mychione goll er oaie lesh. T'eh gra, ec traa ennagh, vel shen traa t'eh clouit 'sy chiaghtin shoh cheet – as shen dy ghra yn chiaghtin shoh nish – agh s'cosoylagh eh nagh bee eh, agh 'sy traa ry heet dy leah, dy bee reddyn currit da shen mychione yn aght ta'n Rheynn smooinaghtyn dy lhisagh bree ve currit da shen.

---oooOo---

As bentyn da'n vollagh tram cabbil, s'lesh y Rheynn Bun-Troggalys ta Ardane y Vollagh Tram ec bun Cronk y Wyllin Losht, lesh dorrys mooarey gys ny staabil tram cabbil ayns as three dorryssyn naboo da shen as daa laare erskyn yn laare thallooinagh. Er y gherrid va'n Rheynn loayrt mychione lhieggal shen, as eh cheet er jeeill jeant da'n troggal ayns sterrym, as nagh row eh sauchey. Agh va shen scryssit magh, as ayns soie Tinvaal yn chiaghtin shoh chaie, va feysht currit er Mnr Crookall liorish Bnr Caine mychione plannyn ec yn Rheynn. 

Ta Mnr Crookall gra dy row un eie scryssit magh, as va shen reih dy chummal yn ardane son ymmyd mestit jeh oyryn traghtee as cummalagh, agh dy row y skeim shen scryssit magh er yn oyr nagh row aggyrt erbee, ny aggyrt ro veg, er y reamys traghtee ayns mean Ghoolish. T'eh gra, magh ass shen, dy beagh y feeuid son maayll ro veg dy chur stiagh y costys bun-argidoil er yn oyr dy row shoh smooinit dy ve ro ard as dy chur lhiettrimmys er, son red ennagh as va briwnys jeant nagh row eh femoil da obbraghey yn ynnyd.

Ta Mnr Crookall, gra dy vel yn Rheynn echey aarloo dy ghoaill ayns laue staydyn geuragh my vees, ny traa vees, ad jannoo er yn Ellan. T'eh gra dy vel skimmeeyn dy kinjagh aarloo dy moghey, as dy vod ad ve currit magh dy bieau dy chur-rish doilleeidyn erbee er coontey drogh-earish. T'eh gra dy vel yn Rheynn echey jannoo aarloo roish ny meeaghyn geurree hene.

Ta Mnr Crookall gra dy vel ny obbreeyn dy kinjagh aarloo dy moghey, as dy vel ad jannoo job yindyssagh, myr ta sleih er nakin trooid ny bleeantyn, as myr honnick shen lesh sterrym er y gherrid, tra haink doilleeidyn dy ve ayn, as dy vel ny obbreeyn mooie ayns shen feer tappee, geddyn rey rish ny biljyn as stoo t'ayn. T'eh gra dy bee shen yn aght reesht 'sy gheurey shoh, lhaih faaishnys ny hemshyr veih'n Oik Emshyraght as dy chooilley horch dy reddyn, tra t'ad geddyn fys rolaue mychione rio as sniaghtey as reddyn cheet stiagh ayn, as dy jean yn Rheynn cur-rish cha mie as t'eh abyl, my vees as tra vees eh cheet.

---oooOo---

Ta'n Reiltys greinnaghey sleih dy chur nyn enmyn stiagh son Everbridge, vees ny choarys dy chur magh fograghyn da sleih tra ta raaueyn clouit mychione staydyn eginagh as drogh-earish.   

Ta'n Shirveishagh Tashtee, yn Fer Lhee Alex Allinson, gra dy beagh feer doillee eh cur er bun coarys son eeck keesh charbid dy meeoil, shaghey un eeckys 'sy vlein. Ren yn Fer Lhee Allinson feeraghey dy row argid currit da'n Rheynn Bun-Troggalys dy ronsaghey y chooish bentyn da tooilley reihyn son eeckyssyn. T'eh gra dy by chosoyley eh dy beagh kied son mee ny son raiee jeant er-linney ynrican, as dy beagh kione currit er diskyn keesh charbid pabyr. 

Ta'n Fer Lhee Allinson gra dy vel yn Reiltys er ve loayrt rish kuse dy vleeantyn mychione row eh cooie dy vel diskyn pabyr foast er nyn garbid, as feme er poleenyn lhaih ad as eisht jannoo shickyr dy vel sleih er neeck ayns rieughid son kied y charbid t'ad gimman. T'eh gra, 'sy Reeriaght Unnaneysit, dy ren y Reiltys geddyn rey roosyn shoh, as ren ad glackey coarys vees smoo automatagh lesh cur enn er claareyn earroo, as er-lesh dy nee policy y Rheynn Bun-Troggalys dy yeeaghyn er shen as dy ronsaghey yn aght fod mayd jannoo shen beggan ny share: 'sy chied ynnyd dy yannoo ny sloo costyssyn, as 'sy nah ynnyd dy yannoo shickyr dy vel dy chooilley pheiagh geeck e ronney. T'eh gra, myr shoh, dy vel paart dy argid er n'gholl veih'n Tashtey Caghlaaee gys yn Rheynn Bun-Troggalys dy yeeaghyn er ny veagh yn cummey jeh shen dy kiart, er scaailley foddey ny sloo ayns Ellan Vannin, er yn oyr dy vel yn Ellan feme coarys scarrit veih'n Reeriaght Unnaneysit, agh neesht dy vel shen jeant 'syn aght kiart: as eisht dy lhiassaghey y policy shen as cur trooid Tinvaal eh myr skeim bun-argidoil as ayns rieughid soilshaghey magh eh gys theay Vannin.

Ta'n Fer Lhee Allinson gra, oddys goll ersooyl veih coarys jeh kiedyn soit er pabyr spaarail argid, agh neesht son tammylt liauyr dy row yn Rheynn Bun-Troggalys loayrt mychione sleih ve abyl dy eeck ayns toyrtyssyn edyr dagh raiee ny dagh mee, as dy vel shen feer doillee tra ta'n Reiltys cur magh meer dy phabyr – vel feme er cur fer ayns ynnyd jeh dagh mee, dagh blein? T'eh gra, lesh coarys foddey ny smoo lhoobagh ve ayn, dy beagh caa dy chur stiagh ayn coaryssyn foddee ny sassey dy eeckyssyn. T'eh gra, myr shoh, dy vel eh yn shirveish shen, er y theay, vees feer scanshoil ayns cur roish shoh, shaghey ynrican spaarail argid da'n Reiltys.

---oooOo---   

Ta'n Shirveishagh Chymmyltaght, Bee as Eirinys, Clare Barber, gra dy vel feme er goaill ayns laue obbyr dy gheddyn magh yn aggyrt son taxiyn as entreilys oc son caairyn queeyllagh. Ayns soie Tinvaal Mee Houney yn chiaghtin shoh chaie, ren Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Hwoaie, David Ashford, row yn aggyrt son taxiyn as entreilys oc son caairyn queeyllagh er n'gholl seose n'er n'gholl sheese ayns ny queig bleeaney t'er n'gholl shaghey, as ta Bnr Barber goaill rish nagh vel y fys shen ec y Ving Kiedyn Arraghey Raad. t'ee gra dy row y creear s'jerree va jeant as clouit 'sy vlein 2006 as dy vel caghlaaghyn er jeet neayr's shen.  

Ta Bnr Barber gra dy vel feme son shickyrys ayns sur-smooinaghtyn er femeyn bentyn da taxiyn son anlheiltee ve ry gheddyn, taxiyn as entreilys oc son sleih as doilleeidyn oc, agh cur enn er neesht dy vel feme ain er jannoo shickyr dy vel ad ry gheddyn ayns ny ardyn kiart son sleih. Cha neeu eh ymmodee taxiyn ve ry gheddyn ec y traa neu-chiart, as nagh vel cooie dauesyn as ta feme oc jannoo ymmyd jeu.

---oooOo---

Bee Bing Tinvaal currit er bun as yn dean j'ee dy hareaghey keeayll chionnit keayrtee da'n Ellan. Ta shoh er jeet lurg da Oltey yn Chiare as Feed son Carbory, Balleychashtal as Malew, Jason Moorhouse, shirrey caghlaaghyn dy ve jeant roish ny Ratchyn TT 'sy vlein shoh cheet. T'eh er hirrey tuarastyl vees goaill stiagh plan son ny aghtyn shen dy hareaghey liorsh Toshiaght Arree. 

Ta Mnr Moorhouse gra nagh vel eh cheet er caghlaaghyn mooarey. T'eh gra dy vel cooishyn smoo bunnidagh ayn, gollrish 'sy Stashoon Ashoon, bentyn ynrican da glennid yn ard. T'eh gra dy vel sleih er jeet er shen daa cheayrt ayns yn daa vlein t'er n'gholl shaghey as foast nagh vel eh 'syn aght lhisagh eh y ve. T'eh gra dy vel reddyn gollrish shen cur y reayrt neu-chiart, as dy nee cooish veg dy liooar, agh son keayrtee jeeaghyn er y reayrt nee tannaghtyn ayn, dy bee shen yn ayrn jeh nee dy jarroo tayrn sheese yn Ellan beggan.

---oooOo---

Ta'n Ard Shirveishagh, Alfred Cannan, gra dy vel obbyr ry yannoo dy hareaghey cochianglyssyn traaght rish Nerin. Ta Mnr Cannan gra dy vel cochianglyssyn boghtey lesh Nerin cur lhiettrrimmys er cochianglyssyn tarmaynagh. 

Va Mnr Cannan kionefenish y daeedoo ard-haglym jeh'n Choonceil Goaldagh-Yernagh ayns Divlyn. Va boirey ayn er coontey rouanys 'sy phreeu-valley fastyr beg Jerdein, agh va'n chaglym er ny chummal Jeheiney shoh chaie.

Ta Mnr Cannan gra dy row eh yn daeedoo ard-haglym, as yn wheigoo vlein as feed neesht jeh'n Choonceil Goaldagh-Yernagh va currit er bun lurg y Choardail Jeheiney Chaisht, as dy row yn oyr v'eh currit er bun, shen va dy ghientyn as dy ghreinnaghey cochianglyssyn miey eddyr ooilley ny lughtyn-reill harrish ny hellanyn Goaldagh as Yernagh. Agh t'eh gra, s'treih eh, nagh beagh chaghteryn Nerin Hwoaie kionefenish reesht, agh dy row eh jerkal rish paart dy choloayrtys eddyr Reiltys Nerin as Reiltys y Reeriaght Unnaneysit mychione yn aght oddys Stormont dy fondagh ve currit er-ash 'syn ynnyd echey.

Ta Mnr Cannan gra dy vel dy kinjagh cooish er-lheh, dy kinjagh agenda, as dy vel shen reaghit ec yn ashoon vees goltaghey sleih, as mleeaney dy vel y chaglym jeeaghyn er y voghtynys as er yn ollanid ec paitchyn, as jeeaghyn er dy chooilley pheiagh geddyn fys s'noa er lhiassaghyn politickagh, as eisht dy bee tooilley obbyr er ny ghoaill ayns laue eddyr nish as y nah ard-haglym, bee ayns Ellan Vannin Mean Souree.

Ta Mnr Cannan gra, as fys echey dy beagh yn ard-haglym shoh goll er cummal, dy ren yn Reiltys glackey yn caa er yn aght foddee dy vod mayd niartaghey ny t'ad cheet er myr y parteeas Celtiagh eddyr Nerin as Ellan Vannin, as fastyr beg Jecrean dy ren eh glackey y caa dy chummal oltaghey bea moggylagh marish Reiltys Nerin, agh son y chooid smoo taghyrt moggylagh son thieyn dellal Yernagh as Manninagh dy heet cooidjagh.

Ta Mnr Cannan gra dy ren mysh jeih thie dellal as feed ass Mannin troailt hoal gys Divlyn as dy daink ad quail kuse jeh nyn lheid cheddin ass Nerin, as ayns rieughid dy b'anaasagh eh dy jarroo tra loayrt rish ooilley ny chaghteryn ayns shen dy hoiggal dy vel hannah cochianglyssyn mie dy liooar mooarey tarmaynagh ayn, as er-lesh dy vel feme ayns rieughid er yn Ellan glackey yn caa dy hroggal ny smoo er shen, as dy jarroo sthie ayns shen mastey ny fir phrofeshoonagh argidoil va chaghteryn y turryssid, as dy nee baghtal eh dy vel caaghyn son yn daa ashoon, dy feer, dy chur eab er lhiassaghey y caa shen son yn turryssid. 

Ta Mnr Cannan gra dy vel ny vees ayn bentyn da'n chultoor as eiraght vees rheynnit er yn daa ashoon feer eer vaghtal, as my vees sleih lorgey ny linnaghyn traa trooid ny bleeantyn dy vel ymmodee taghyrtyn cosoyley ry cheilley t'er ve ayn ayns yn daa ashoon ain. T'eh gra, myr shoh, dy vel mooarane ersyn dy hroggal, as dy vel eh treishteil nagh vel y cheayrt shoh ynrican bentyn da'n pholitickaght agh neesht mychione cur eab er troggal seose tooilley cochianglyssyn dellal, ec y chooid sloo dy chur er bun ardan as veih shen dy chur eab er troggal seose cochianglyssyn elley son y traa ry heet.

Lesh sleih gaccan mychione ny cochianglyssyn rish Nerin as Nerin Hwoaie, as er-lheh 'sy gheurey, ta Mnr Cannan gra dy row eh booiagh fakin dy row Colught Paggad Bree Ellan Vannin ec y taghyrt fastyr beg Jecrean, as dy vaik eh oaseiryn loayrt mychione kuse jeh ny doilleeidyn shoh marish cumraagyn jeh'n lheid cheddin ass Nerin. Er-lesh son shickyrys dy nee cooish shoh as feme er yn Reiltys jeeaghyn urree, as dy vel ee ny cooish aynjee ta shin lhie ergooyl, as s'cosoylagh eh nagh vel un etlagh 'sy laa eddyr Divlyn as yn Ellan dy liooar, myr shoh dy vel obbyr ry yannoo, agh er-lesh, ny va jeant ec chaghteryn Vannin Jecrean, dy vel eh treishteilagh dy ren eh cur er bun ardan mie, as er-lesh dy ren ad prowal dy vel oyr mie dy lhiassaghey cochianglyssyn dellal ny smoo rish Nerin, as dy vel eh shickyr dy bee shoh red ennagh nee ad jeeaghyn er 'sy vlein shoh cheet ny mysh shen.

---oooOo---

Ta plannyn son ynnyd bree er y twoaie vooar ayns Skyll Andreas, as foddee dy jinnagh y shalee shen gientyn wheesh as 25% jeh'n towse dy lectraghys ta'n Ellan feme, rere y colught vees cur roish y treealtys, IPV Flexgen. Ta'n colught gobbraghey rish shellooderyn Magher Aer Andreays dy hessal reihyn dy lhiassaghey yn ynnyd lesh caghlaaghyn sorch dy hagnoaylleeaght son bree vees aa-noaghey.

Ta'n colught, IPV Flexgen, gra dy vel eh er chooilleeney strane dy hessyn as dy vel eh credjal dy vel Magher Aer Andreays ny ynnyd lane-chooie son bree as son lhiassaghey traghtee. Ta'n colught gra dy jean seose lheie anaerobagh jeh orch organagh dy chroo bio-gas, as ymmyd jeh killagyn photovoltaagh, undin y halee, as t'eh gra dy jean ad shoh cur shickyrys bree as aase tarmaynagh smoo.

Adsyn ta cur roish ny treealtyssyn shen, by vie lhieu nish clashtyn veih'n cho-voodeeys 'syn ard, as bee chaglym theayagh dy yeeaghyn er y chooish ayns Halley Co-Voodeeys Andreays ec 7.30pm Jecrean shoh cheet, 29 Mee Houney.

---oooOo---

Ta'n Shirveishagh Ynsee, Spoyrt as Cultoor, Julie Edge (Connaghyn) kiart er chlou linney traa oolit son yn skeim dy hroggal Scoill Ard Cashtal Rushen noa. T'ee gra dy vel ee jerkal rish obbyr er y chalee dy ghoaill toshiaght jerrey Toshiaght Arree 'sy vlein shoh cheet, as dy bee mysh 106 shiaghtin ceaut er shen. Yinnagh yn Rheynn shirrey coardail Tinvaal er cummaghyn Toshiaght Arree 2026. My vees shen jeant rere jerkalys, ta'n Rheynn treishteil dy darragh toshiaght er obbraghyn troggee Mee Houney 2026, as t'eh gra dy beagh 30 meeaghyn ceaut er troggal ee, lesh kione currit urree Mee Vayrt 2029.

Agh ta Bnr Edge cur trimmid er, nagh vel y linney traa shoh agh oolit ec y traa shoh.  
 

More from Manx Gaelic