On Air Manx Radio Breakfast Christy Dehaven & Sian Cowper | 7:30am - 9:30am

Traa dy Liooar, 20oo Mee Houney 2023

Meeryn ass Traa dy Liooar, Jelune 20oo Mee Houney 2023

Ta Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Veanagh, Chris Thomas, gra dy lhisagh caghlaaghyn va jeant er y gherrid da currym er bing vees oaseirey kiarail slaynt 'syn Ellan scryssit magh reesht, as t'eh gra neesht foddee dy vel yn traa er jeet son yn Shirveishagh Slaynt as Kiarail y Theay, Lawrie Hooper, dy smooinaghtyn vel eh cooie dasyn tannaghtyn 'syn oik shen.

Nee Mnr Thomas shirrey er olteynyn Tinvaal dy cheau magh ny reillyn noa va coardit son y Ving Choyrlee er ny Shirveishyn Slaynt ayns soie Tinvaal y vee shoh. Rere ny caghlaaghyn va currit roish Tinvaal y vee shoh chaie, va feme er cur tuarastyl bleinoil mychione obbyr y ving roish Tinvaal scryssit magh, as va cagliagh currit er yn traa vees lowit da peiagh ennagh dy ve ny oltey.

Tra ren y ving shoh clou y tuarastyl bleinoil echey ny s'moghey 'sy vlein shoh, dooyrt Mnr Hooper dy row ny briwnyssyn aynsyn neu-chiart, agh va eear oltey y ving cremmey yn Shirveishagh ayns coloayrtyssyn rish ny meanyn. 

Roish nish ren Mnr Thomas cur eam son David Ashford dy smooinaghtyn row eh cooie dasyn tannaghtyn 'syn oik echey myr oltey Coonceil ny Shirveishee lurg eiyrtys y ving ronsaghey cooish yn Er Lhee Rosalind Ranson, er yn oyr dy row Mnr Ashford ny Hirveishagh Slaynt as Kiarail y Theay ec y traa va drogh-ymmyd jeant jeh'n Er Lhee Ranson. Liorish shen, va Mnr Ashford ny Hirveishagh Tashtee, agh ren eh irree ass shiaghtin lurg da Mnr Thomas coyrlaghey da dy irree ass.

Va Mnr Thomas hene currit magh ass yn oik echey myr yn Shirveishagh Bun-Troggalys, Jerrey Souree mleeaney. T'eh gra nagh lhisagh Shirveishee hene tayrn ry lhiattee geill veih policy. Ta Mnr Thomas gra dy row Mnr Ashford feer, eer chreeney tra ren eshyn faagail yn oik echey, as dy dooyrt eh dy row eshyn hene er jeet dy ve focus y gheill bentyn da keim s'moghey jeh kiarail slaynt, va jannoo gamman, foddee, as nagh dooyrt eh agh dy row eshyn y focus nish as myr shoh nagh row eh agh cooie dasyn faagail yn oik, er yn oyr dy nee kiarail slaynt as policy va scanshoil. Ta Mnr Thomas gra foddee dy vel yn Shirveishagh Hooper 'sy stayd shen nish.

Ta Mnr Thomas gra dy nee eshyn ren cur eam er yn Shirveishagh Ashford dy hur-smooinaghtyn er y stayd echey, as dy ren eh, as dy vel coloayrtys rish Radio Vannin gra shin veih row eh 2022. T'eh gra dy vel eshyn er ve Oltey yn Chiare as Feed rish un vlein jeig, as dy vel eh jannoo shoh son yn deynlaght as policy theayagh as kiarail slaynt dy bunnidagh. T'eh gra dy vel ymmodee troyn mie ec Mnr Hooper, agh nagh vel eh bentyn dasyn, agh bentyn da kiarail slaynt 'sy traa ry heet, as dy vel eh mychione yn aght ta sleih gollrish olteynyn y Ving Choyrlee er Shirveishyn Slaynt goaill ayrn 'syn oardagh. T'eh gra nagh vel shin geearree freggyrtyn ard-vooaralagh gyn thort, agh dy vel shin laccal y theay dy hoiggal dy vel y briwnys kiart er ve jeant mychione yn aght share dy reaghey y saase scrutee son kiarail slaynt.   

Ta eear Chaairlagh y Ving Choyrlee er Shirveishyn Slaynt, Andrew Cole, gra dy row yn Shirveishagh Slaynt as Kiarail y Theay, Lawrie Hooper, lunagh as baggyrtagh tra ren eh ceau oor ayn flout bentyn da olteynyn y Ving gaccan dy mooar mychione y tuarastyl bleinoil oc. Ren Mnr Cole irree ass yn oik neayr's shen, agh t'eh gra dy vel eh er loayrt rish sleih elley ta foast olteynyn y Ving. T'eh gra nagh row ymmyrkey y Hirveishagh ry hoaiaghey jeh.

As eh loayrt rish Phil Gawne, ta Mnr Cole gra dy ren eh screeu sheese feer chiarailagh ny va er ny insh da, as dy ren eh jeeaghyn er Code ny Shirveishee as ny bun-eieyn Nolan, as dy row shen yn oyr v'eh gennaghtyn dy row shen myr v'eh, shen dy ghra nagh row ymmyrkey y Hirveishagh ry hoiaghey jeh. Ta Phil Gawne soilshaghey magh dy vel ny bun-eieyn Nolan nyn mun-eieyn jeh gurneilys mie, as ta Reiltys Vannin, chammah's ymmodee reiltyssyn elley, er gholtaghey myr bun-eieyn ec y chree jeh ymmyrkey politickeyryn. Ta Mnr Cole coardail rish shen, agh t'eh gra nagh vel ad bentyn ynrican da politickeyryn, agh da peiagh erbee ayns paart theayagh, as dy vel ad jannoo seose keeayll chadjin as dy vel ad feer aashagh dy hoiggal.

Vrie Phil Gawne jeh Mnr Cole yn oyr v'eh smooinaghtyn nagh row ymmyrkey y Hirveishagh as oltey politickagh elley y Rheynn coardail rish ny bun-eieyn Nolan, as ta Mnr Cole gra dy row shen son ny oyryn hug eh hannah, mychione yn aght va'n ymmyrkey 'sy chaglym shen rish y Ving Choyrlee er Shirveishyn Slaynt jeant, gyn raaue erbee. T'eh gra dy dinsh ad da dy row eh baggyrtagh as gyn scuirr, as dy row yn eiyrtys jeh neu-yerkit dy bollagh. T'eh gra dy row yn ymmyrkey – as dy vod ad jeeaghyn er ny bun-eieyn as goll nyn-drooid fer as fer – agh dy nee chaglym oltooanagh v'ayn 'syn aght v'eh stiurit, as dy row eh lunagh as nagh row eh oney.    

Agh ta Mnr Hooper gra dy vel ny vees goll er gra gyn oyr dy bollagh, as dy row y Ving er ve neu-phrofeshoonagh 'syn aght ren eh cur-rish ny imneaghyn echey bentyn da kiartid y tuarastyl. Ta Mnr Hooper gra dy row marranyn 'sy tuarastyl. T'eh credjal dy vel ny plaiyntyn er jeet er coontey neu-choardail persoonagh, shaghey neu-choardail er policy. 

Ta Mnr Hooper soaiaghey jeh son shickyrys dy row plaiynt jeant noi echey dy ren eh brishey Code ny Shirveishee liorish olteynyn y Ving, agh t'eh gra dy jinnagh eh greinnaghey sleih dy loayrt rish eear Chaairlagh y Ving mychione firrinys ny lhiasaghyn shen. T'eh gra dy vel eh ersyn goaill kiarail jeh ny t'eh dy ghra, hoshiaght nagh bee'n drogh currit er brialtys ayns y Ving Choyrlee er Shirveishyn Slaynt as mychione y Ving, agh veih cheu echey y chooish, dy vel ad gyn oyr dy bollagh, as myr t'eh gra, dy row peiagh ennagh dy loayrt rish y pheiagh va Caairlagh y haglym shen enni, dy vel eh shickyr dy voddagh ad feeraghey shen da aashagh dy liooar, as reesht, my vees feme er shen, dy vel feanish scruit echey dy chummal seose shen.

Ta Mnr Hooper gra, veih cheu echey y skeeal reesht, dy vel eh feer neu-hickyr mychione yn oyr t'ad er reih dy yannoo cooish phersoonagh dy liooar ass shoh, as nagh vel shen red ennagh as va eab echey er jannoo shen. T'eh gra dy vel eh er chur eab er freayll shoh ec keim profeshoonagh, as neu-choardail er policy, shaghey fer persoonagh, agh fy yerrey dy vel paart jeh ymmyrkey neu-phrofeshoonagh ny olteynyn t'ayn nish, veih cheu echey yn skeeal, dy bollagh neu-chiart.

---oooOooo---

Cooish elley ta Mnr Thomas jeeaghyn er ec y traa t'ayn, shen bentyn da yeearree y cholught Crogga dy chaghlaa y chied echey dy ronsaghey son conney fossil fo mooir reillt Vannin. T'eh gra, my vees kied currit da Crogga son ooill as gass dy ve goit magh veih fo grunt ny marrey, eisht dy vel feme er yn shalee goll er jannoo ayns aght kiart. 

Er y gherrid ren Mnr Thomas cur eam son curricula vitae stiureyderyn y cholught Crogga as jeh ny fir choyrlee veih cheu-mooie dy ve cloouit, chammah's fys mychione yn argid vees ec y cholught. 

Myr cheayll shin hannah, va Mnr Thomas currit magh ass yn oik echey myr yn Shirveishagh Bun-Troggalys, as t'eh gra dy row y raad currit da, as dy row eh currit er nagh row reih elley agh dy irree ass, ayns firrinys, shaghey ve currit ass, er yn oyr nagh row oyr kiart son cur ass eh, as v'eh faagit gyn reih agh dy irree ass yn shiaghtoo laa jeig, Jerrey Souree, er coontey chaglym yn laa er-giyn rish stiureyderyn y cholught as ta'n chied echey bentyn da gass, mooie veih Kione Maghal, as myr shoh dy row eh geiyrt er y chooish shoh dy yannoo shickyr dy vel y briwnys kiart as jonnick jeant bentyn da'n ghass dooghyssagh ainyn, vees currit fo chied ain da colught, agh dy vel currym ain er foast.

Ta Mnr Thomas gra dy vel cummys feer eer vooar son yn Ellan 'sy traa ry heet, as dy nee towse feer eer vooar dy argid eh. T'eh gra nagh nee lesh ronneyderyn y cholught shoh ta'n gass shoh agh shinyn, as shoh yn traa ry heet ainyn, as myr shoh dy vel eh geearree jannoo shickyr dy vel y briwnys shen jeant 'syn aght kiart. T'eh gra, myr shoh, dy vel fer jeh ny feyshtyn scruit echey as va freggyrt da er yn chiaghtin shoh chaie, va shen bentyn da'n cheint dy leih cochianglt rish y cholught shoh, as dy vel eh er n'ghra roish nish as er-lesh nagh row feanish dy gholl noi ny t'eh dy ghra, shen dy vel ny sloo keeayll chionnit as sodjey er dy henney bentyn da lhiasaghey gass ec stiureyderyn y cholught na va ec y cholught keayrt dy row.

Ta Mnr Thomas gra neesht nagh vel monney argid ec y cholught. T'eh gra dy vel yn costys jeh goaill ayns laue ny t'ad gra rish Keim B jeh'n shalee, er ve oolit dy ve ny smoo na hoght-jeig as feed millioon punt, as dy row yn freggyrt hooar eh dy vel argid ny ronneyderyn cho injil as three cheead as kiare feed as jees thousane punt, vees foddey ersooyl veih ny hoght-jeig as feed millioon. T'eh gra myr shoh dy vel shen y cooish vunnidagh vees t'eh dy chur roish. 

Ta Mnr Thomas gra dy ren eh briaght mychione creearyn, goaill stiagh creearyn craaee, as choud's nish nagh vel eh er nakin feanish er chor erbee vees keeayllagh. T'eh gra, tra ta sleih smooinaghtyn mychione y currym orrin son y traa ry heet ainyn, dy gholl ayns rieughid stiagh ayns shoh gour y vullee gyn broddey eh dy kiart.

Ta Mnr Thomas gra, dy bunnidagh, dy vel feme er y clane shalee ve jeant dy kiart, as dy vel shen goaill stiagh ceau argid dy kiart er creear chraee three towshanagh, as mannagh vel yn argid shen ec y cholught, shen y voayl ta shin ayn as nagh vod y chied goll er caghlaa, as nagh vel eh keeayllagh dy gholl dy jeeragh gys tarrarey gyn creear chraee three towshanagh, as dy vel feme er jannoo briwnys gyn jannoo shen, as shen 'sy voayl t'eshyn. T'eh gra nagh vel eh gra veg ayns aght erbee mychione ny stiureyderyn, as nagh vel eh gra agh dy vel feme er jannoo ny briwnyssyn kiart. 

Ta Mnr Thomas gra dy vel obbreyder farrane mooar as enn currit er ec y cholught bentyn da ooilley jeh shoh. T'eh gra dy vel shen yn aght, as dy vel eh shickyr dy jinnagh yn obbreyder farrane shen job mie. T'eh gra, noi ny faaueyn currit magh ec y cholught 'sy vlein t'er n'gholl shaghey, dy vel reillyn ain bentyn da obbraghey farrane ayns Ellan Vannin er yn oyr nagh vel shoh yn chied arrane veagh ain ayns Ellan Vannin, as er-lesh dy beagh eh ny chiaroo arrane veagh ain ayns Ellan Vannin, myr shoh dy vel ooilley ny reillyn ain veih ny 1990yn. T'eh gra dy beagh feme er jannoo ad rere yn date, agh dy vel ny reillyn shen ain.

Ta Mnr Thomas gra dy vel feme er cur streean eer er obbreyder farrane mie lesh ny reillyn cooie ve ayn, dy yannoo shickyr dy vel cooishyn ashoonagh, er yn oyr dy vel yn gass ain as currym ain er son sheelogheyn ry heet,  goll er cur rish 'syn aght kiart, as dy vel shen yn imnea t'echey. T'eh gra dy vel eh lane shickyr dy jinnagh yn obbreyder farrane job mie, agh my vees ad reuyrey 'sy voayl neu-chiart, as jannoo brock jeh'n arrane son colught elley, dy beagh shen son traa ry heet yn Ellan ain, as dy nee'n gass ainyn t'ayn as dy vel eh currym orrin bentyn da shen son sheelogheyn ry heet.

---oooOooo---

Ta eear Chaairlagh y Ving Phlannal, David Ashford, gra dy vel y builley er najoor fer jeh ny cooishyn ta'n Ving cur geill da tra ta aa-scrutaght goll er jannoo jeh yeearree phlannal. T'eh gra dy vel feme er yeearreeyn goll trooid caghlaaghyn oardagh roish my vees caa dy choardail roo, agh my vees imneaghyn mooarey ec sleih as ta stayd oc myr parteayssyn vooarey da'n yeearree mychione red ennagh vees goll er lhiasaghey, dy vod ad recortey aghin noi eck.

Bentyn da yeearreeyn as foddee dy bee builley mooar jeh er najoor, ta Mnr Ashford gra, tra ta red ennagh jeh'n lheid shen goll trooid, dy vel feme er goll roish y clane bing, as dy vel y ving jeant seose jeh sleih cadjin y theay, chammah's y caairlagh politickagh, dy vel ad goll trooid dagh cheu jeh'n yeearree, as ayns ymmodee cooishyn dy vel fenaghtyn as feyshtyn mychione reddyn gollrish shen, as fy yerrey dy jean adsyn briwnys vel, ny nagh vel, coardail dy ve currit da'n yeearree phlannal shen. Agh t'eh gra dy vel ymmodee policy-yn plannal as feme er eiyrt orroo.

---oooOooo---

Ta'n Shirveishagh Bun-Troggalys, Tim Crookall, gra dy vel lessoonyn feer chostallagh ry ynsaghey veih'n aght ghow y Reiltys ayns laue troggal y stashoon marrey noa ayns Leyrphoyl. Ren Bing ny Coontyssyn Theayagh clou tuarastyl mychione y shalee er y gherrid vees cremmey dy mooar eh, as cur coontey jeh myr jeant ayns driss as dy row eh foddey ro jerkalagh gyn treisht jeh cheet lesh. Choud's nish ta ny shlee na £70 millioon dy argid ny tackeydee er ve ceaut er yn seyraad, as sleih jerkal dy jean eh fosley 'syn arragh.

Ren Radio Vannin briaght jeh Mnr Crookall quoi veagh freggyrtagh son y vrock va jeant. Ta Mnr Crookall gra nagh vel ymmodee sleih va gobbraghey er yn shalee shoh ec y toshiaght nish foast ayn, my vees caa da gra shen. T'eh gra reesht dy vel feme er yn Reiltys gynsaghey lessoonyn veih, lessoonyn vees feer, eer chostallagh, as s'treih eh dy vel eh er peiagh ennagh geeck er-nyn-son, as shen dy ghra y tackedagh. T'eh gra, my vees peiagh ennagh dy ve feddynit freggyrtagh, dy jean shen cheet magh ass trooid y tuarastyl, as trooid chaglymyn erbee vees ayn er coontey jeh.

---oooOooo---

Ta'n Rheynn Bun-Troggalys er veeraghey nagh jean lughtyn-reill ynnydoil geddyn argid son shaleeyn bentyn da caghlaa emshyraght. T'eh gra dy ren yn Tashtey briwnys dy lhisagh cooney argidoil ass yn Tashtey er Caghlaa Emshyraght ve ry gheddyn son obbyr dy yannoo aarloo, goaill stiagh tuarastylyn er row shalee ry yannoo as er strateishyn son geddyn rey rish carbon.

Ren Barrantee Rhumsaa shirrey argid dy chionnaghey carbyd orch lectragh as lampaghyn straiddey Diodeyn Cur Magh Soilshey, as va'n yeearree shen er ny yiooldey.

Ta Ard Oaseir yn Rheynn Bun-Troggalys, Emily Curphey gra, derrey vees yn Tashtey as yn Rheynn Chymmyltaght, Bee as Eirinys cur kione er ny ronnaghyn bentyn da shoh, nagh vel veg ry yannoo ec yn Rheynn. T'ee gra nagh vel yn daa oaseir ta gobbraghey da'n unnid er gurneil ynnydoil syn ynnyd share dy chur coyrle bentyn da caghlaa emshyraght, myr shoh, my vees feyshtyn cheet stiagh ayn, er-lhee dy vel y fwirran eisht cur ad gys y wirran er caghlaa emshyraght.

---oooOooo---

Ta'n Stiureyder Raaidyn Mooarey as Lhiass Ard Oaseir da'n Rheynn Bun-Troggalys, Jeff Robinson, gra dy vel jannoo ny sloo yn towse ayns claare argidoil yn Rheynn er chur builley er yn aght ta obbyr goll er jannoo da ny raaidyn. Lesh giarrey argidoil, t'eh gra dy vel feme er jeeraghey er cummal seose ny raaidyn, shaghey goaill toshiaght er shaleeyn noa.

Ta tosheeaghtyn son Fo-rheynn ny Raaidyn Mooarey goaill stiagh troggal cruinag traaght noa ayns Balley ny Sallee as cur eaghtyr noa er y raad ayns Santon. Agh ta Mnr Robinson gra dy vel claare argidoil jeant ny sloo er chaghlaa yn aght ta obbraghyn raaidey er nyn n'ghoaill ayns laue. T'eh gra dy vel ad er chaghlaa ny tosheeaghtyn oc rish blein ny ghaa t'er n'gholl shaghey, dy yeeraghey dy mooar er cummal seose. T'eh gra dy vel yn argid vees ry gheddyn er ny yannoo ny sloo as er ny ghiarrey, as dy vel ad dy mooar cur eab er shaghney reddyn noa gloasagh, as dy vel ad jeeraghey dy chooilley red t'oc er cummal seose, as er-lesh dy vel shin goaill toshiaght er fakin kuse jeh ny vondeishyn ass shen.

---oooOooo---

Ta'n sheshaght cheirdey as ta argane eck rish Colught Paggad Bree Ellan Vannin, Nautilus Eddyr-Ashoonagh, gra dy vel tooilley coloayrtys er ve ayn, as dy vel eh cummal teiy mastey ny olteynyn eck mychione conaant noa as ronnaghyn jeh cur er obbreeyn baghey er boayrd baatey noa y Cholught, Manninagh. Ta'n sheshaght cheirdey gooley dy beagh feme er olteynyn y skimmee ceau eddyr three feed laa as jeih as kiare feed laa elley 'sy vlein ersooyl veih ny thieyn oc.

Ta Ard Reagheyder Ashoonagh Nautilus, Garry Elliot, gra, ny vees goll er chebbal ec y cholught, nagh vel shen dy liooar. T'eh gra dy vel yn cheb shen, shey laghyn seyrey as shey laghyn ec fea, dy vel barney vooar eddyr three feed laa as jeih as kiare feed laa gyn obbyr jeh traa goit, as t'eh gra dy dinsh yn sheshaght cheirdey da'n cholught shen, as dy dooyrt ee dy beagh shen er ny yiooldey liorish ny olteynyn Manninagh. T'eh gra dy vel eh goaill yindys dy row yn colught goaill yindys dy row eh er ny yiooldey cho trome. 

---oooOooo---

Ayns chaglym y Ving er Cooishyn Bunraghtoil as Leighoil as er Cairys, ren oltey y Ving, Stu Peters, vees Oltey yn Chiare as Feed son Middle as oltey politickaght yn Rheynn Cooishyn Sthie, briaght jeh Ard Oaseir yn Rheynn Cooishyn Sthie, Dan Davies, mychione treealtys dy chur y currym son shickyrys ny puirt as son Arreyderyn y Choose veih'n Rheynn Bun-Troggalys gys yn Rheynn Cooishyn Sthie, as yn aght yinnagh shen cur builley er claare argidoil yn Rheynn Cooishyn Sthie.

Ta Mnr Davies gra dy beagh yn argid dy stiurey ny shirveishyn er ny vaylartey veih Bun-Troggalys gys Cooishyn Sthie, agh dy beagh preays er couyryn yn Rheynn rere policy. T'eh gra dy beagh ny saaseyn dy obbraghey maylartit, agh dy vel ny couyryn bentyn da policy cho beg, myr sampleyr, cheusthie jeh'n Rheynn Bun-Troggalys, nagh by lickly eh dy jean yn Rheynn Cooishyn Sthie geddyn couyryn rere policy, myr sampleyr, son poleeney ny puirt, as myr shoh dy jinnagh shen cur errey elley er cumraagyn cheusthie jeh'n Rheynn Cooishyn Sthie.

---oooOooo---

Ta'n Shirveishagh Bun-Troggalys, Tim Crookall, skedjalit dy chur fys s'noa mychione obbyr dy aa-chummey yn Rheynn Bun-Troggalys ayns soie Tinvaal y vee shoh.

As ta Mnr Crookall credjal nagh vel y foill er yn Rheynn echey dy row scruteyder neu-chrogheydagh er cooishyn plannal currit er shaghryn bentyn da Slogh Wright Twoaieagh. Va feyshtyn mychione ymmyd jeh'n ynnyd faggys da Skylley Vreeshey son oanluckey orch 'sy traa ry heet ayns ny shiaghteeyn jeianagh lurg da Coonceil ny Shirveishee coardail rish tannaghtyn lesh ymmyd yn ynnyd derrey 2030.

Agh ta tuarastyl y scruteyder neu-chrogheydagh gra, dy neu-chiart, dy row yeearree phlannal son seyraad elley ayns ynnyd jeh Slogh Wright Twoaieagh er ve currit stiagh ayn hannah. Ta Mnr Crookall gra nagh vel oyr son cur y foill er fwirran y Rheynn son y neu-hoiggalys shoh. 

Va feyshtyn mychione y chooish shoh er Mnr Crookall liorish Oltey yn Chiare as Feed son Garff, Daphne Caine, as nee mayd clashtyn Mnr Crookall cheet er shen ny s'anmee, roish dooin clashtyn veih Bnr Caine hene. 

Ta Mnr Crookall gra dy vel eh er chlashtyn yn lhiassaghyn, agh ec y traa t'ayn, veih ny ronsaghtyn va jeant ec yn Rheynn, dy vel shen dy bollagh neu-chianglt rish yn Rheynn echey. T'eh gra dy vel sleih er n'gholl back trooid ny tuarastylyn as back trooid dy chooilley red va grait ec oaseiryn y Rheynn, as nagh vod ad feddyn shen dy ve cochianglt rish peiagh erbee 'sy Rheynn. T'eh gra dy vel ad son shickyrys gobbraghey rish Rheynn elley neesht dy gheddyn magh cre veih oddagh eh er jeet, as foddee dy bee eh dy lhisagh y fockle GYN er ve ayns tuarastyl, ny red ennagh myr shen, agh son shickyrys, nagh vel peiagh erbee jeh'n Rheynn echey ren shen. T'eh gra, myr shoh, nagh ren yn Rheynn echey as ny oaseiryn cur er shaghryn yn scruteyder er chor erbee.

Ta Mnr Crookall gra dy nee baghtal eh dy beagh feme ec yn Rheynn cur eab er feddyn boayl erbee elley cho tappee as vees possible, as nagh vel boayl erbee, myr shoh dy jinnagh eh cur da'n Ellan as da'n jeadys troggee doilleeid feer vooar as feme er yn Rheynn cur eab er goaill ayns laue, myr shoh dy vel feme ersyn loayrt rish Bnr Caine rolaue dy gheddyn magh ny t'ee shirrey ayns shoh, agh dy vel ee gra dy vel ee jeeaghyn er myr cur er yn Rheynn dy shickyr dooney ny giattyn echey cho leah's vees possible, cha leah's ta'n reaghys shen jeant, as nee cur da'n Ellan doilleeid feer vooar.

Ta Bnr Caine er chur roish treealtys son soie Tinvaal Mee ny Nollick, dy hirrey er scryssey magh coardail Coonceil ny Shirveishee da sheeyney magh yn traa son ymmyd dy ve jeant jeh Slogh Wright Twoaieagh. Ta Bnr Caine gra, tra ren ee lhaih y clane tuarastyl mychione y vrialtys, dy row imnea vooar eck fakin dy row y clane briwnys dy chur kied da'n yeearree liorish y scruteyder neu-chrogheydagh soit er undin foalsey, dy beagh seyraad son orch as slane brat sthie ayn as slane jeshaghteyrys ayn, son orch veih troggal as lhieggal, lesh stooghyn gaueagh, dy row fys currit da dy row yeearree phlannal er ve currit stiagh ayn, as nagh row ish shickyr dy row.

Ta Bnr Caine gra dy ren y ving prowal dy jarroo nagh row yeearree plannal er ve currit stiagh ayn, as nagh dod ish son shickyrys feddyn eh er ynnyd eggey y ving phlannal, as dy row yn eer chied imnea echey nagh lhisagh kied er ve currit da'n yeearree phlannal, er yn oyr nagh vel shen yn aght, as gyn shen ry akin, eer sheeyney magh ve ayn rish queig bleeaney, as stooghyn gaueagh goll er cur ayns ynnyd gyn brat sthie, t'ee gra dy vel ee credjal nagh jinnagh ny linnaghyn stiuree t'ayn nish 'sy Reeriaght Unnaneysit lowal yn ynnyd shoh dy gheddyn kied phlannal, dy beagh eh currit roish ass y noa nish. 

Ta Bnr Caine briaght, my vees red ennagh neu-chiart bentyn da'n chymmyltaght, dy chur stiagh ayns towl 'sy thalloo gyn brat sthie, myr eear slogh shillee, feer faggys da'n vooir as da thalloo freillt son najoor, lhisagh shin freayll rish jannoo eh, er yn oyr ynrican nagh vel reih elley ayn? T'eh gra dy row yn Rheynn jeeaghyn dy ve feer veerioose 'sy churrym echey dy yannoo shickyr dy vel saaseyn noa son geddyn rey rish orch dy cooie, as nagh vel shen ry akin er yn oyr dy jean eh freayll rish ny t'eh dy yannoo.

Ta Bnr Caine gra neesht dy vel Coonceil ny Shirveishee er phohlldal reaghys y scruteyder neu-chrogheydagh dy phohlldal y yeearree shen, dy choardail rish y yeearree, agh reesht er undin foalsey er yn oyr, myr cheayll sleih veih clashtynys y Ving son feanish loayrit,  nagh vel yeearree phlannal ayn.

Ayns soie Tinvaal Mee Houney laa ny vairagh, nee Bnr Caine cur feysht er Mnr Crookall : Cre t'er n'gholl er oaie lesh cur er bun saaseyn cooie dy gheddyn rey rish orch veih troggal as lhieggal; as my vees e arryltagh dy yannoo fogrey lurg coardail Coonceil ny Shirveishee jeh'n yeearree phlannal bentyn da Slogh Wright Twoaieagh ayns Skylley Vreeshey.

---oooOooo---

Ta Caairlagh noa y Voayrd son Thieys as ny Co-Voodeeyssyn, David Ashford, gra nagh vel plannyn dy chur-stiagh ayn colught veih'n Reeriaght Unnaneysit dy oaseirey sheshaght thieys chummyssagh 'syn Ellan. Dooyrt eh, ny yeih dy row shen imraait myr reih 'sy Tuarastyl Toulson, dy row eh jiooldit dy shickyr liorish Tinvaal. T'eh gra dy bee eh ayns rieughid ny cho-chorp s'lesh Reiltys Ellan Vannin dy bollagh, myr shoh dy bee eh ny Sheshaght Thieys Vannin vees currit er bun. T'eh gra nagh vel plannyn ayn dy beagh eh ny cholught preevaadjagh 'syn aght shen, as dy vel ny plannyn neesht myr t'ad ec y traa t'ayn nagh jinnagh eh shirrey vondeish argidoil. T'eh gra, my vees argid elley er ny ghientyn, dy jinnagh shen ve currit back ayns skeimyn thieys elley. 

---oooOooo---

S'cosoylagh eh dy jean Lught-Reill Bun-Shirveishyn Vannin bishaghey y rate sornaigys liorish 5.7% veih'n 1 Mee Averil 2024. Bee'n bishaghey shen freggyrtagh da'n rate dy volgey argidoil Mean Fouyir. Myr eiyrtys jeh shen, ta'n Lught-Reill cur faaishnys er bishaghey £800,000 'sy towse dy argid cheet stiagh, agh dy bee feme er lughtyn-thie ceau £19 elley 'sy vlein.

Agh ta'n chooish shoh lhie er coardail Tinvaal as bee caa da politickeyryn coardail rish ny jiooldey ny treealtyssyn Mee ny Nollick.

'Sy vlein 2018, ren Tinvaal coardail dy jinnagh y rate sornaigys bishaghey rere yn Ayndagh Prios Kionnee derrey Mee Averil 2023, agh dy chur bree da tooiley bishaghey dy vel feme er cur treealtys roish Tinvaal reesht. Ta'n Lught-Reill gra dy bee ny taillaghyn er nyn mishaghey son y chooid smoo rere yn rate bolgey argidoil son 2024, agh dy vel feme er 12 vee elley dy aa-scrutaghey y strateish echey er reaghey priosyn, er coontey caghlaays mooar doaltattym ayns margaghyn slane-chreck son bree ayns yn daa vlein t'er n'gholl shaghey.

---oooOooo---

Ta'n Oik Dellal Cairagh ronsaghey faaueyn dy vel kiare feed custymeyr as jeih ayns gaue jeh ve faagit gyn gass liorish Bree Ellan Vannin. Ta Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Hwoaie cheet gys jerrey yn traa echey agh t'eh foast ny Chaairlagh jeh'n Oik Dellal Cairagh, as v'eh shirrey chaglym rish y cholught, lurg da peiagh ennagh ayns ny meanyn sheshoil gra dy daink screeuyn da dy insh da dy row ad jee-chianglt rish y choarys gass. 

Ta Leah Garrett ny moir lomarcan, as t'ee gra dy dooar ee screeuyn three shiaghteeyn er dy henney dy insh jee dy beagh y towse meeoil dy argid ve urree ceau currit seose liorish £62, dy ve bunnys dooble ec £112 'sy vee, agh t'ee gra nagh nod ee fordrail shen. T'ee gra nagh vel y colught arryltagh dy chooney lhee, as dy dooyrt oaseir nagh vod eh jannoo veg as nagh row smaght echey er tra veagh sleih faagit gyn gass, agh dy jinnagh ad screeu sheese eh dy row ee er chur eam orroo. T'ee shirrey er y Reiltys dy yannoo ny smoo.

T'ee gra dy vel priosyn gyrjaghey, as nagh vel veg ry yannoo mychione bolgey argidoil, as ymmodee keayrtyn dy jean lughtyn-thie cosney trooid as goaill ayns laue, as ga dy vel sleih gaccan eisht as nish dy vel ad jus goaill ayns laue eh, as dy vel shen ta sleih jerkal roo jannoo. Agh t'ee gra, tra ta colughtyn – colughtyn mooarey, colughtyn gass – reaghey dy jean ad mooghey y chiass as yn ushtey cheh ec sleih, er yn oyr nagh vel oo geeck ny coontyssyn, dy vel eh eisht cheet dy ve ny ghoilleeid, er yn oyr nagh vel shin fakin shen lesh lectraghys.

Ta Leah Garrett gra dy vel lectraghys er ve goll seose 'syn un aght as ta gass er ve goll seose, agh nagh vel ad baggyrt dy vooghey yn shirveish, myr shoh dy vel y chooish cheet veih'n cholught jannoo briwnys dy vel lughtyn-thie as t'ad geabey nyn gooidshare as geeck wheesh as t'ad abyl, nagh vel shen foast  dy liooar. T'ee gra, dyn y wooise da'n cheet stiagh ec peiagh erbee,  nagh vel yn argid cheet stiagh freggyrtagh da'n vishaghey mooar ayns ny priosyn vees goll er cur er sleih, as nagh keeayll ayns ny priosyn.

Ta Leah Garrett gra dy vel dy kinjagh cosney as coayl lesh y Reiltys cur argid da sleih as cooney lhieu lesh ny coontyssyn shoh, er yn oyr dy bee dy kinjagh possan vees faagit mooie, ny gyn cooney dy liooar, agh my vees yn Reiltys dy ghoaill toshiaght boayl ennagh, dy vel feme er cur paart dy chooney, as feme orroo cooney ayns aght erbee t'ad abyl. T'ee gra, nurree, dy row sleih aighoil dy liooar, as dy row sleih cosney cooney cadjin argidoil as dy row ish aighoil dy liooar dy chosney fer jeh ny mynjeigyn argidoil shen, agh dy vel enn eck er kuse dy chaarjyn as dy lughtyn-thie er-lheh va gobbraghey shayllyn 12 oor er yn aill sloo, as cha dod ad eeck ny coontyssyn gass oc foast er yn oyr nagh row ad reihalagh da ny mynjeigyn argidoil shen. 

Ta Leah Garrett gra dy vel adsyn sleih vees gobbraghey as dy vel ad gobbraghey dy creoi, as t'ad geeck keesh as urryssaght ashoonagh, as t'ad goll magh dy obbraghey shayllyn 12 oor, as foast nagh vel ad reihalagh son cooney. T'ee gra dy vel shen y paart vees doillee, fakin sleih jeant skee, gyn enn ve currit er dy vel ad gobbraghey cho creoi gyn reddyn cheet lhieu, ny cosney cooilleeney erbee veih'n Reiltys dy chooney lesh ny coontyssyn shoh.

Ta Leah Garrett gra dy vel sleih fakin er Facebook mychione boalley er £900,000  noi thooillaghyn ta'n Reiltys laccal troggal, ny'n vaatey noa t'ad er chionnaghey mleeaney, as ta ymmodee doilleeidyn obbrinagh lesh, ny sheeyney magh loghan nagh vel sleih eer er chee ymmydey, as dy vel shen ooilley costal cheeadyn dy housaneyn dy phuint tra ta sleih as t'eh giarrit veih ushtey cheh as chiow ayns nyn dhieyn, nyn soie syn eayrid.

Ta Leah Garrett gra dy vel shenn sleih nyn soie, riojey gy baase, er yn oyr dy vel ad fo rour aggle dy oaddey y chiass oc, as dy vel yn Reiltys er cheau eh stiagh ayns shaleeyn beggey gollrish shoh. T'ee gra dy vel eh ayns rieughid cur urree ve corree dy liooar myr paarant neesht er yn oyr nagh lhisagh sleih strepey lesh yn sorch shoh dy chooish, cha nee 'sy lhing shoh as ta shin.

Ben as moir lomarcan as ta Bree Ellan Vannin er ghoobley y towse dy argid t'eh urree geeck son gass dagh mee, Leah Garrett.

---oooOooo---

Ta Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Yiass, Claire Christian, cur eam son aa-scrutaght jeh Oik ny Obbreeyn dy ve clouit. Ren yn Ard Shirveishagh, Alfred Cannan, fograghey magh Mee Voaldyn 2022 dy beagh aa-scrutaght jeant jeh'n Oik, as currym ersyn son sleih vees gobbraghey da'n Reiltys. Haink yn fogrey shen echey lurg eiyrtys y ving ren ronsaghey cooish yn Er Lhee Rosalind Ranson. 

Ren stiureyder sheckteragh Oik ny Obbreeyn irree ass lurg da briwnys ve jeant dy row yn eear stiureyder lhee currit ass yn oik eck dy neu-chairagh liorish yn Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay son tayrn geill da foutyn cheusthie jeh'n Rheynn. 

Ayns soie Tinvaal Mee ny Nollick, nee Bnr Christian cur eam son briwnyssyn yn aa-scrutaght dy ve clouit. 

---oooOooo---

Ayns soie Tinvaal Mee ny Nollick, nee'n Shirveishagh Tashtee, yn Fer Lhee Alex Allinson, cur treealtys roish Tinvaal shirrey £1.6 millioon dy ve ceaut ayns cur chagnoaylleeaght noa-emshiragh stiagh 'sy Villa Marina as 'sy Thie Cloie Gaiety. Veagh yn bun-argid livreit ass tashtaghyn freillt dy vun-argid. 

My vees kied currit liorish olteynyn Tinvaal, veagh ymmyd jeant jeh'n argid dy yannoo ny share ny greienyn son sheean as soilshey ayns yn daa hroggal. Ta'n Fer Lhee Allinson cur roish y treealtys shoh ass-lieh yn Rheynn Ynsee, Spoyrt as Cultoor, as currym er yn Rheynn shen son obbraghey y seyraad.  

---oooOooo---

As lurg fogrey yn Ouyir vees er chee ve jeant ec Shirveishagh Tashtee Reiltys y Reeriaght Unnaneysit, Jeremy Hunt, Jecrean y chiaghtin shoh, 22 Mee Houney, nee'n Fer Lhee Allinson cur fys s'noa bentyn da strateish keesh yn Ellan ayns soie Tinvaal Mee ny Nollick neesht.

More from Manx Gaelic