On Air The Folk Show John Barker | 9:00pm - 10:00pm

Traa dy Liooar 15oo Mee ny Nollick 2025

Meeryn ass Traa dy Liooar, Jelune 15oo Mee ny Nollick 2025

Ta olteynyn Tinvaal er resooney magh aa-scrutaght neu-chrogheydagh ren briwnys nagh vel y cummey t'ayn nish son slaynt as kiarail y theay gobbraghey ayns aght vees cooilleeney y dean jeh, lurg da Kiarail Vannin ve currit er bun kiare bleeaney er dy heeney. Ren Jantys Scrutaght Sthie y Versey cur enn er annoonidyn strughtooroil, argidoil as bentyn da'n aght ta reddyn goll er reill, chammah's ayns Kiarail Vannin as ayns yn Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay, as t'eh cur coontey giare jeh kiare reihyn strateishagh dy aa-chummey.

Ta'n tuarastyl gra dy vel mooadys, reaghyssyn dy reill as aghtyn dy chur argid yn Ellan er chur lhiettrimmys er ablid Kiarail Vannin dy obbraghey myr co-chorp ec foddid veih'n reiltys. T'eh cur enn er cooishyn gollrish corrid çheusthie jeh'n Rheynn, saaseyn dy ooley towseyn dy argid femoil nagh vel baghtal, cochianglyssyn neu-chaarjyssagh eddyr fo-rheynnyn scanshoil as creatlagh dy reill nagh row rieau er ny lhiasaghey dy slane tra va Kiarail Vannin currit er bun 2021. 

Ren ny aa-scruteyderyn ronsaghey kiare reihyn dy chummaghyn son y traa ry heet : 

  • jannoo veg;
  • cur bree dy slane da aa-scrutaght yn Reejerey Jonathan Michael;
  • niartaghey y parteays eddyr yn Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay as Kiarail Vannin; as
  • cur cooidjagh reesht yn daa cho-chorp.

Va ooley jeant dy row y nah as y trass reih adsyn as oddys bree ve currit daue, as adsyn vees cochianglt rish y chooish jeeaghyn dy ve ayns foayr jeh niartaghy y parteays.

Ren olteynyn Tinvaal coardail rish goaill y tuarastyl, lesh currym er yn Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay dy heet gys Tinvaal Toshiaght Arree 2026 dy resooney magh slane freggyrt as plan son cur bree da shoh. 

Dinsh yn Shirveishagh son Slaynt as Kiarail y Theay, as Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Yiass, Claire Christian, nagh row eh ry yannoo, ynrican dy reayll rish y status quo, as dooyrt ee dy row y traa er jeet dy yannoo red ennagh. V'ee gra nagh row y feysht roish olteynyn, row feme er caghlaa, agh cre lhisagh y reiltys jannoo, as cre'n raad dy gholl. 

Dooyrt Loayreyder yn Chiare as Feed, as yn Oltey son Rushen, Juan Watterson, dy vel ny doilleeidyn cheddin er jeet reesht as reesht as dy vel enn er ve currit orroo ayns aa-scrutaghtyn roish nish, as kuse jeu goll back bunnys feed blein. V'eh gra dy vel cooishyn gollrish neu-vaghtallys bentyn da freggyrtys, data boght as ve gyn plan obbree son y traa sodjey er hannaghtyn ayn, ny yeih dy row eabyn dy heet stiagh orroo. Choud's v'eh goaill rish dy row reddyn er n'gholl er nyn doshiaght ayns obbyr dy hareaghey costyssyn, dooyrt eh dy vel eh nish er y reiltys dy vaih argid ayns coaryssyn ec y chree, as er-lheh bentyn da costyssyn son ny vees jeant, dy eaysley neu-hickyrys t'er ve ayn rish foddey bentyn da claare argidoil Kiarail Vannin. 

Dinsh yn eear Hirveishagh son Slaynt as Kiarail y Theay, as Oltey yn Chiare as Feed son Rhumsaa, Lawrie Hooper, dy ren yn aa-scrutaght feeraghey shen va jeant cleeir hannah ayns tuarastylyn roish nish : nagh row rieau yn Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay er ny chummal seose dy liooar, as er-lheh bentyn da cur argid da. Dooyrt eh dy vel studeyryssyn jeant reesht as reesht er hoilshaghey magh yn un chooish – dy row feme er reaghey cur argid 'sy traa sodjey – as hug eh raaue, mannagh row y reiltys currit da cur argid harrish kuse dy vleeantyn, dy jinnagh Kiarail Vannin tannaghtyn lesh ceau rour gyn caa dy scuirr veih shen. Dooyrt eh, gyn lheid y chaghlaa, nagh beagh eh feeu Tinvaal ceau traa er y chooish.

Dooyrt yn Ard Shirveishagh, as Oltey yn Chiare as Feed son Ayrey as Maayl, Alfred Cannan, dy row yn aa-scrutaght er jeet dy traaoil, as dooyrt eh dy row eh cur caa scanshoil dy aa-hessal yn aght ta'n coarys gobbraghey. V'eh cur booise da olteynyn y wirran 'sy strane toshee, agh hug eh feysht mychione yn oyr ta doilleeidyn obbree foast y chooish smoo ayns resooney magh politickagh, my vees boayrd profeshoonagh ec Kiarail Vannin. V'eh gra dy row ronsaght argidoil goll er jannoo liorish Kiarail Vannin, liorish yn Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay as liorish yn Tashtey, as myr shoh dy row neu-hickyrys bentyn da freggyrtys.  V'eh gra dy row feme er cur doaie er as reaghey yn aght va cooishyn goll er reill, mannagh row yn Ellan dy gholl mygeayrt ayns kiarkyl gyn jerrey. 

Bentyn da cur argid son y traa sodjey, va Mnr Cannan gra, son reaghys erbee dy ve currit da shen, dy row feme er cur enn er imneaghyn mychione ve abyl ayns aght cadjin dy ordrail eh, as hug eh raaue dy row costyssyn son kiarail slaynt gyrjaghey ny s'tappee na aase tarmaynagh. V'eh gra, dy jinnagh y beoyn shen tannaghtyn ayn, dy beagh briwnyssyn doillee dy ve jeant ec yn reiltys bentyn da keeshyn, da tosheeaghtyn er baarail, ny da'n aght ta argid currit son kiarail slaynt 'sy traa ry heet.

Dooyrt Oltey yn Chiare as Feed son Garff, Andrew Smith, dy row eh shaghey yn traa son lheid y tuarastyl, as dy row eh oyr son ve tarmestit nagh vel reaghys er ve jeant dy eaysley y cront, ny yeih dy row aa-scrutaghtyn jeant reesht as reesht. Dooyrt eh dy row eh feer neu-chairagh dy chur er yn shirveishagh slaynt dy chur freggyrt da feyshtyn mychione cooishyn orroosyn nagh row eck agh beggan dy smaght, fakin dy row strughtoor jeant lesh boayrd neu-chrogheydagh ec Kiarail Vannin. 

Hug yn Shirveishagh Tashtee, as Oltey yn Chiare as Feed son Rhumsaa, yn Fer-lhee Alex Allinson, feysht mychione paart boayrd Kiarail Vannin çheusthie jeh'n chreatlagh dy reill ooilley cooidjagh. V'eh gra, tra va eamyn son argid dy ve currit harrish kuse dy vleeantyn, dy row feme er cur barrant ayns ablid Kiarail Vannin dy reayll çheusthie jeh'n chlaare argidoil eck, as dy row towse mooar dy argid er ve baiht aynjee ayns ny bleeantyn jeieanagh. V'eh gra dy row jeeraghey er Thie Lheihys Noble ayns ny bleeantyn t'er n'gholl shaghey er chur argid ersooyl veih chied chiarail, as dy row eh lane femoil dy yannoo corrym y coarys.  V'eh gra, ga dy vel preays er obbreeyn kiarail slaynt, dy vel feme er saaseyn dy chur argid son shen va baghtal as coardail rish ny femeyn t'ayn.

Dooyrt Oltey yn Chiare as Feed son Carbory, Balleychashtal as Malew, Tim Glover, dy nee baghtal eh nagh row y strughtoor ec foddid veih'n reiltys gobbraghey 'syn aght kiarit, as dy row feme er scrutaghey shen. Dooyrt eh nagh row rieau paartyn Kiarail Vannin as yn Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay er nyn soilshaghey magh, as er y fa shen dy row yn daa cho-chorp shen as yn Tashtey gobbraghey myr troor dy heshaghtyn er-lheh as agh barrantys injil eddyr oc. V'eh gra dy row feme er strateish co-unnaneit rish queig bleeaney ny jeih bleeaney, lesh leeideilys lajeer as creatleeyn share son eddyr-insh, chammah's loayrt ny smoo rish fir-lhee.

Dooyrt Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Yiass, Sarah Maltby, dy row y cummey son cur argid ec y chree jeh shirveishyn ve speeideilagh 'sy traa sodjey. V'ee gra nagh row feme er ny va goll er gra liorish yn Ard Shirveishagh, as dy lhisagh olteynyn ve currit da ny coyrlaghyn t'er ve ayn rish traa liauyr hannah, ny dy hoiaghey jeh nagh row veg dy ve jeant. Va'n çhaghteraght da'n reiltys dy scuirr veih jummal traa as dy ghoaill ayns laue y chooish.

Ren Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Veanagh, Chris Thomas, shirrey baghtallys smoo mychione y phaart vees cooie son politickeyryn 'sy chooish, as v'eh gra nagh  row eh cooney lesh y chooish dy row politickeyryn çheet stiagh urree agh nish as reesht. Hug eh eam son reaghys son y traa sodjey harrish ooilley ny rheynnys, as dooyrt eh dy lhisagh cur stiagh politickagh jeeraghey er reihyn bentyn da polasee, shaghey cooishyn obbree. Choud's v'eh ayns foayr jeh'n tuarastyl, dooyrt eh dy row yn Ellan er ve ny lhie rour er aa-scrutaghtyn liorish fir choyrlee, as dy row feme er cur leagh er claareyn caghlaaee ayns aght smoo fondagh.

Dooyrt Oltey yn Chiare as Feed son Connaghyn, Julie Edge, dy row y tuarastyl çheet ec traa scanshoil son shirveishyn slaynt 'sy traa ry heet.  V'ee gra dy row ymmodee cummaltee as ny fir-lhee fuirraghtyn rish traa ro liauyr nagh row ry hoiaghey jeh, as dy row costyssyn smoo ayn, as coyrle currit da earrooyn smoo dy leih dy hirrey lheihys preevaadjagh. V'ee gra dy row feanish veih Sheshaght Lhee Ellan Vannin jannoo baghtal eh nagh row y cummey v'ayn nish cooie da'n oyr echey. V'ee gra dy row y tuarastyl soilshaghey magh dy row neu-hickyrys bentyn da freggyrtys, dy row neu-hickyrys mychione yn aght va argid goll er cur, dy row buird ayn as rour oc dy yannoo, as dy row neu-chianglys eddyr planneyryn as obbreeyn 'sy strane toshee. V'ee gra neesht nagh row strughtoor kiart er ve currit er yn Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay lurg da Kiarail Vannin ve currit er bun, as dy row y cochianglys eddyr yn Rheynn as Kiarail Vannin as yn Tashtey er jeet dy ve fud y cheilley. Dooyrt eh dy row feme er cur enn er ny costyssyn bunnidagh bentyn da'n phobble roish my vees plannyn jeant son aggyrt 'sy traa ry heet, as dooyrt eh dy vel ceau rour soilshaghey magh reireydys va failleil, shaghey reddyn aggairagh bentyn da obbyr y wirran 'sy strane toshee. 

Tra haink yn Shirveishagh Christian dy chur freggyrt da'n resooney magh, dooyrt ee dy row eh feer ymmydoil da'n Rheynn, as dy row feme er y theay fakin dy row plan baghtal ec y reiltys, as dy row olteynyn jeeaghyn dy heet ry cheilley ayns cur enn er feme dy eaysley crontyn. V'ee gra dy row cummey ayn va argid currit harrish kuse dy vleeantyn lane femoil dy lhiggey da'n Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay, da Kiarail Vannin as da Slaynt y Theay plannal dy fondagh as dy loayrt rish yn Tashtey, lesh fys shickyr er ny femeyn bunnidagh. V'ee gra, gyn strughtooryn son plannal bunnidagh 'sy choarys nagh beagh y theay ny'n Tashtey cur barrant ayn.

Agh neayr's y resooney magh shen, ta Coonceil Sheshaghtyn Keirdey Ellan Vannin er n'ghra dy vel shirveish claynt yn Ellan foast neu-chooie da'n oyr echey, as dy vel yn traa er jeet son yn Ard Shirveishagh dy hoilshaghey magh yn oyr nagh vel y coarys fo'n leeideilys echey er ve freggyrtagh da ny gialdynyn currit echey. Ta'n Coonceil gra dy vel ny doilleeidyn çheet veih strughtoor y choarys hene, dy vel fys mie ec sleih orroo as dy vel ad er ve ayn rish foddey. T'eh gra dy vel obbreeyn 'sy strane toshee foast freayll goll yn shirveish, agh dy vel y coarys ayn  t'ad gobbraghey foast fud y cheilley, corragh, çhionnt rour.  

Ta Mnr Cannan credjal dy vel yn çhaghteraght veih sleih nagh vel ad son geddyn rey rish y clane coarys, agh dy vel Kiarail Vannin cur doolane mooar fo'n reiltys. T'eh gra dy row Kiarail Vannin currit er bun er yn oyr dy row yn Rheynn reesht as reesht ceau rour. Neayr's shen ta costyssyn er nyrjaghey dy mooar ayns ny bleeantyn jeieanagh, as dy vel yn reiltys nish cur stiagh towse dooblit jeh shen va goll er cur ec toshiaght y lught-reill shoh. V'eh gra dy daink cooid vooar dy chooishyn er-mayrn dy ve ayn er-coontey Covid-19, as dy row £20 millioon elley ceaut dy eeck son kiareyder 'sy Reeriaght Unnaneysit, Synaptik, dy yannoo ny sloo rollaghyn faarkee son surransee mooie. 

Ta Mnr Cannan gra dy vel feme er yn reiltys dy hareaghey livreys as dy chur smaght er baarail, agh t'eh cur raaue, my vees costyssyn freayll rish yrjaghey ec y rate cheddin as t'ayn nish dy bee feme er scryssey magh red ennagh, lesh ny t'eh çheet er myr reihyn geyre : dy hoiaghey jeh 'n çhirveish obbraghey 'syn aght t'eh nish, lesh preays vees çheet dy ve ny smoo er claare argidoil yn reiltys, ny dy chur enn er saaseyn fondagh as aghtyn elley dy chur argid son kiarail slaynt 'sy traa sodjey. 

Ta Mnr Cannan gra, ga dy vel reddyn jarrooagh cochianglt rish yn aght ta lheihys er n'gholl er y hoshiaght, as dy vel sleih tannaghtyn bio rish traa sodjey, nagh vod eh ve currit shaghey dy vel preays smoo er yn shirveish claynt. T'eh cur trimmid er nagh vel currym son ve freggyrtagh da'n doolane ny lhie er peiagh ennagh er-lheh, agh dy vel y currym er dy chooilley pheiagh harrish y clane coarys. T'eh gra foddee dy bee feme er yn reiltys cur doolane s'geyrey fo'n choarys, dy yeeaghyn ayns aght s'lhea er beoynyn 'sy chommynaght as dy lhiasaghey polasseyn dy hareaghey slaynt y phobble, lesh dean dy yannoo ny sloo preays 'sy traa sodjey er y choarys dy chiarail slaynt. 

---oooOooo---

Ta'n Ard Shirveishagh, Mnr Cannan, gra dy vel paart dy voirey as dy argane eddyr yn reiltys as yn lught dellal choud's ta shin çheet gys sess Moneyval 'sy vlein shoh çheet, lesh sleih gra dy vel rour reillyn ayn, myr va oltey Tinvaal gra ayns soie Tinvaal Mee ny Nollick yn chiaghtin shoh chaie. 

Ta Mnr Cannan gra dy vel eh smooinaghtyn dy vel yn chooish va'n oltey çheet er cooie, as dy jarroo dy vel y reiltys reesht as reesht geddyn y çhaghteraght shen, as nagh vel ad bouyr da ny imneaghyn va goll er imraa liorish yn lught dellal, agh nagh vel son shickyrys agh ymmyrkey cheyll dy ghoaill 'sy chooish shoh. Er-lesh dy nee slane tosheeaght eh dy vel ad jannoo shickyr jeh as dy vel eh çheet lhieu ayns sess Moneyval, as dy vel ny caaghyn son cur ayns gaue bentyn da shen feer, eer ghoan, as dy beagh eiyrtys smoo jeh da'n Ellan dy jinnagh ad failleil y sess Moneyval shen.

Ta Mnr Cannan gra dy vel eh toiggal dy bollagh dy vel thieyn dellal goaill imnea mychione rour reill, dy vel imnea oc ooilley mychione rour reill, as dy vel feme dy bollagh son ny reilleyderyn ain, edyr ayns yn Lught-reill son Shirveishyn Argidoil as ayns yn Oaseirys Stiurey Kiarrooghys, dy chur enn er dy vel oc, chammah's paart dy reilley, paart neesht dy chur creatlagh kiart son y tarmaynys ain dy vishaghey 'sy traa ry heet, as dy vod eh aa-hickyraghey sleih dy vel ad cur  ny barelyn cooie shen da nyn reilleyderyn, as dy jarroo chammah's shen 'syn ard shen lesh thieyn dellal neesht.

Ta Oltey yn Chiare as Feed son Rhumsaa, Lawrie Hooper, briaght jeh Mnr Cannan vel fys echey er paart jeh ny barelyn cowreydagh dy liooar vees çheet back ayn ta mooie ayns shen ayns jeadyssyn, as er-lheh ayns ny kerrooyn bun-earrooagh – y jiooldid, dy jarroo, bentyn da'n varel dy vel ymmyrkey yn reiltys 'syn aght t'eh cur-rish Moneyval as yn aght t'eh loayrt rish y jeadys feer voght dy jarroo, as dy vel ad goll choud as dy chur coontey jeh paart jeh'n choloayrtys ta'n ard shirveishagh çheet er myr mee-ynrick. T'eh gra dy by vie lesh toiggal yn aght ta Mnr Cannan cur ry cheilley y barel shoh va grait roish y theay ta'n jeadys cur magh, as ny raaghyn t'eh er n'yannoo y laa shen mychione gobbraghey cooidjagh as mychione troggal droghadyn, as dy vel shen feer vaghtal gyn ve'n çhaghteraght ta shin fakin as clashtyn veih'n jeadys.

Ta Mnr Cannan gra dy vel eh clashtyn son shickyrys ny imneaghyn vees çheet trooid. T'eh gra dy vel ad er chur er bun oardagh smoo formoil son coloayrtys, as er-lheh rish shirveishee syrjey mychione y chooish shoh, as dy vel ad er chur-lhieu stiagh ayns coyrle veih mooie, dy jarroo, vouesyn as roish nish t'ad er n'gholl trooid sessyn, dy gheddyn magh vel shin er y raad kiart, as nagh vel shin ny fir hoshee ta'n boirey shoh orrin choud's tra ta sess Moneyval ayn, as liorish ta feme er kuse dy chaghlaayn as dy vel paart dy angst choud's ta shin jannoo caghlaaghyn dy ve freggyrtagh da'n aeraght s'noa.

Ta Mnr Cannan gra, ny yeih, dy jean mayd cooilleeney shoh cooidjagh, dy vel feme ain er cooilleeney shoh cooidjagh, dy vel feme ain er cosney trooid shoh, as dy vel feme ain er goll er nyn doshiaght ayns coardail rish y choontey mie jeh, as ny stundayrtyn reaghit ec, liorish y phossan kiartag er jantys argidoil, as, dy jarroo, lioroossyn ta goll er sessal liorish Moneyval, as dy jean mayd cooilleeney shoh as dy bee mayd ny stroshey er-coontey jeh choud's ta shin eisht goll er nyn doshiaght gys y traa ry heet.

As eh loayrt rish Radio Vannin, ta Mnr Cannan shassoo er dy vel yn imnea t'ayn soit ny smoo er ennaghtyn na er feanish feer. T'eh gra dy vel moal er-lheh ayns cur magh ny data rieugh, myr shoh dy baillesh dy jarroo fakin ny earrooyn s'noa dy ghata, as dy vel beoyn orrin goll back daa vlein, dy jarroo, dy akin ny sorçhyn shoh dy earrooyn son Slane Troarey Ashoonagh as Slane TroareySthie, myr shoh dy baillesh fakin earroo foddey ny smoo gys y date goll er cur rhymboo. Agh t'eh gra nagh vel far-smooinaghtyn erbee echey dy persoonagh dy vel shin ayns traa doillee dy liooar ec y traa t'ayn.

Ta Mnr Cannan gra er-lesh dy bee mooarane trimmid er ny vees jeant ec yn chlaare argidoil Toshiaght Arree, as er-lesh dy bee eh cleeir'eh gra dy vel eh gobbraghey marish yn daa hirveishagh, yn Shirveishagh Tashtee as y Shirveishagh son Gastid Dellal, dy hoiggal yn aght ta feme er brod dy ve currit da'n tarmaynys ec y traa t'ayn, as currit-lhien er y hoshiaght, dy vod mayd geddyn paart dy varrant reesht, chammah's ayns dellal agh ayns ny smooinaghtyn as ennaghtyn s'lhea er y tarmaynys, as s'baghtal t'eh dy vel ad mooie ayns shen ec y traa t'ayn.

Bentyn da'n faaue nagh vel aase tarmaynagh er jeet 'syn aght va'n lught-reill shoh jerkal rish tra haink eh stiagh ayn queig bleeaney er dy henney, ta Mnr Cannan gra reesht nagh vel data er shen kiart gys y date shoh, myr shoh dy vel eh doillee dasyn cur earroo jeeragh gyn cur raa rere y smooinaghtyn echey, agh ny yeih dy vel data ayn bentyn da earroo jeusyn çheet gys yn Ellan, vees jarrooagh, ny earrooyn dy leih ta gobbraghey, vees jarrooagh, ny earrooyn dy leih ta ass obbyr, vees tannaghtyn injil erskyn credjue, vees jannoo seose oyr cowreydagh son ve er ny ghreinnaghey.

Ta Mnr Cannan gra dy vel yn chooid smoo jeh'n sleih ta çheet dys shoh gys yn Ellan ec y traa t'ayn – as cooinaghtyn er dy nee red jarrooagh eh bentyn da ny earrooyn jeusyn ta çheet - ny saa na 50 bleeaney dy eash, as dy vel corrillagh mooar dy liooar jeh ny feallee shen neesht ny saa na 34 bleeaney dy eash, vees gobbal dy jeeragh art t'eh çheet er myr bolvaneagh haink veih Coonceil ny Sheshaghtyn Keirdey yn shiaghtin shoh chaie, myr shoh dy vel cowraghyn jarrooagh mooie ayns shen, bentyn da'n aght ta'n tarmaynys dy yannoo, agh chammah's shen dy vel ymmodee annoonidyn baghtal ayn , as foddee nagh vel eh feme data ooilley yn traa, agh son shickyrys dy vel shen ry gheddyn veih loayrt rish thieyn dellal as rish cummaltee y rheynn reihyssagh echey, myr t'eh jannoo dy reiltagh.

Ta Mnr Cannan gra dy vel enn echey er ooilley ny doilleeidyn ec y traa t'ayn, as feaysley ad, ny keayrtyn dy vel shen ny s'doillee, agh nagh mie lesh gra . . . er-lesh dy vel gaue ayn dy vod mayd  loayrt ayns aght dy beagh reddyn cribbey ayns shoh, tra ta'n eer firrinys bentyn da'n chooish dy vel eh doillee, agh dy vel foast caa ayn ayns shiartanse dy cherrooyn y lught-dellal ain, dy vel feanish baghtal ayn jeh reddyn çheet lhieu, agh 'sy tarmaynys sthie beggan ny smoo doillee.

---oooOooo---

Ta'n Tashtey er chur y plan echey son y vlein argidoil 2025-25 roish Tinvaal, dy hoilshaghey magh ny t'eh fosyn livrey ayns yn 12 vee shoh çheet, as ny tosheeaghtyn echey. Ta'n docamaid soilshaghey magh yn aght t'eh fo'n Tashtey cummal seose tarmaynys yn Ellan, reirey argid y theay, as jannoo ass-y-noa shirveishyn ard scanshoil jeh'n lheid as y choarys keesh, cooney cadjin argidoil as sleih arraghey stiagh 'syn Ellan. T'eh cur trimmid neesht er obbyr vees fo raad dy hareaghey yn aght ta'n reiltys reaghey claareyn argidoil, jannoo faaishnyssyn, as cur tuarastylyn er ny vees goll er baarail echey.

Mastey yn cooishyn smoo ta bree vees goll er freayll rish dy reirey cooishyn argidoil ayns aght s'çhenney harrish dy chooilley rheynn y reiltys, lesh yn Tashtey cur trimmid er y feme son claareyn argidoil dy ve fo smaght ec traa ta preayssyn bishaghey. T'eh gra dy vel obbyr fo raad dy chur er bun coarys argidoil harrish y clane reiltys, as t'ad jerkal rish shen çheet dy ve bio 'sy vlein shoh çheet.

Ta'n plan feeraghey dy vel kuse dy haleeyn mooarey jerkit bentyn da slattys, as dy vel shen goaill stiagh aa-chummaghyn da reillyn bentyn da scrutaghtyn argidoil, da'n leigh er colughtyn as sleih çheet dy ve gyn argid dy liooar, as da shellooderys vondeishagh. Ta'n Tashtey gra neesht dy jean eh freayll rish jannoo aarloo son caghlaaghyn eddyr-ashoonagh er keesh cochianglt rish reillyn y Reagheydys ry hoi Co-obbraghey Tarmaynys as Lhiasaghey er y towse sloo ry eeck dy dowanagh son colughtyn mooarey multi –ashoonagh.

'Sy strane toshee, nee ny fo-rheynnyn son Cheesh-varrey as y Cheesh-sthie as son Arraghey Stiagh jeeraghey er çhymsaghey keeshyn neu-jeeragh, er niartaghey shickyrys ny caglieeyn, as er jannoo ass-y-noa ny oardaghyn son arraghey stiagh ayn. Nee Shickyrys y Theay  freayll rish reagheydy eeck cooney cadjin argidoil ayns aght bun-earrooagh, aarlaghey aa-chummaghyn ayns cooney ec yn leigh, as aa-scrutaghey aghtyn dy chur cooney argidoil da lughtyn-thie.

Nurree ren yn Tashtey çhymsaghey ny shlee na £388 millioon ayns keesh çheet stiagh as bunnys £280 millioon ayns Urryssaght Ashoonagh. Haink yn towse dy argid veih keeshyn neu-jeeragh – vees goaill stiagh Keesh Tooilley Feeuid as keeshyn custym – gys £456 millioon.

Ta'n Tashtey gra dy vel yn ashlish echey dy chummal seose y tarmanys as foays tarmaynagh pobble Ellan Vannin liorsh jannoo seose meoir cho mie as vees possible jeh ny couryn argidoil ain.

---oooOooo--- 

Ta Ard Sheckter Sheshaght Lught-traghtee Ellan Vannin, Rebecca George, gra dy vel skeimyn y reiltys dy chummal seose colughtyn fo shen ta colughtyn feme. Ren yn Sheshaght cur-magh roish y theay screeuyn da'n reiltys vees cur trimmid er imneaghyn tromey mychione y vishaghey treealit jeh 9.9% 'syn Aill Sloo veih'n 1 Mee Averil 2026 maghey. Ta'n sheshaght er chur coontey jeh shoh myr creoighys ashoonagh, lesh raaue dy voddagh builley jiooldagh çheet er tarmaynys yn Ellan. 

Ta Bnr George gra dy by vie lhieu y reiltys cur sthap er yn yrjaghey plannit as dy chur geill cooie da'n vuilley dy feer harragh veih er colughtyn. T'ee gra dy jean y chohionney er faill hig ass cur bree da yrjaghey jeh 9.9%,  croo eiyrtys vees freayney kiart harrish y tarmaynys. T'ee gra dy vel earroo smoo as smoo dy cholughtyn ayns caghlaaghyn kerroo dy feer loayrt mychione yn imnea dowin oc mychione y chohionney shoh  skeaylt-magh dy lhean. Tee gra dy vel eh cur strughtooryn ayns gaue, dyvel eh cur ablid dy ve cohirreydagh ayns gaue, as baih argid as startaghyn 'sy traa ry heet neesht, as ny t'ad briaght, shen dy jean y reiltys cur sthap er y vishaghey 9.9% as aa-hessal y builley tarmaynagh ayns firrinys.

Ta Bnr George gra dy vel feme er yn Sheshaght fakin y reiltys livrey cooney tappee, neu-chramp, keeayllagh, as fy yerrey shen vees ry gheddyn ec y traa t'ayn, er-lhee nagh vel shen dy liooar as nagh vel eh shen ta ny colughtyn feme.  T'ee gra dy vel fys eck dy vel yn Shirveishagh Tashtee gra nagh vel eh jerkal rish startaghyn ve caillt, agh dy vel ny barelyn çheet back da'n Çheshaght ginsh skeeal dy bollagh anchasley rish shen. 

Ta Bnr George gra dy vel ad loayrt mychione yn Aill Sloo ayns shoh, as dy vel beoyn er shen ve son obbreeyn gyn schleiyn, as dy vel shen yn ard ta'n doilleeid ny lhie, as myr shoh ny bee ry akin ain, shen ymmodee obbreeyn gyn schleiyn ass obbyr as gyn ve abyl dy gheddyn startaghyn ayns ny t'ad çheet er myr paartyn yn Aill Sloo. T'ee gra dy vel yrjaghey jeh 9.9% seiy eer ny paartyn shen gyn schleiyn seose gys ny yinnagh ad cur ayn brastyl jeh faill son obbreeyn as schleiyn oc, as nagh vel ad clashtyn yn çhaghteraght shen veih ny failleyderyn as ny colughtyn oc, as ny t'ad dy chlashtyn, shen dy bee shoh yn oyr son doilleeidyn tromey ayns mee-startaght harrish ymmodee colughtyn.

Myr freggyrt da'n screeuyn foshlit, ta'n Shirveishagh Tashtee, yn Fer-lhee Alex Allinson, gra foddee dy vel imneaghyn  bentyn da creoighys as palçhey vee-startaght gyn oyr. T'eh gra tra ta sleih jeeaghyn ayns aght eddyr-ashoonagh er yn eanish, tra ta sleih bishaghey yn Aill Sloo, dy vel ad cur tooilley argid ayns poggaidyn sleih dy vaarail 'sy cho-voodeeys ynnydoil. 

Ta'n Fer-lhee Allinson gra dy vel kuse jeh ny colughtyn beggey as jeh'n wooadys meanagh as t'er ve loayrt mychione yn Aill Sloo, hannah dy vel ad geddyn  cooney veih'n Rheynn Gastid Dellal trooid y skeim oc son cooney cadjin argidoil, as dy vel skeimyn oc son y tarmaynys ynnydoil, as dy vel clane reayn dy haaseyn dy chur eab er cooney lesh colughtyn. T'eh gra, yn sleih shoh as t'ad geddyn yn Aill Sloo, nagh vel feme orroo goaill imnea mychione coayl ny startaghyn oc, dy vel mee-startaght ain ec y traa t'ayn cho injil as v'eh rere recortyssyn,  dy vel earroo mooar dy startaghyn follym ain. T'eh gra ayns rieughid dy vel fer jeh ny cooishyn smoo ta'n Sheshaght er ve çheet er, shen y nhee nagh vod ad geddyn ny obbreeyn as schleiyn oc t'ad feme son Ellan Vannin, as myr shoh dy vel eh slane kiart dy vel yn Tashtey gobbraghey roo mychione failley as freayll olteynyn y wirran choud's ta shin goll er nyn doshiaght.

Ta'n Fer-lhee Allinson gra dy vel fys ain dy vel priosyn er nyrjaghey, dy vel fys ain er-lheh er dy vel priosyn son bree, priosyn son bee, er nyrjaghey, dy vel fys ain dy vel towse sloo dy argid dy vaarail ayns ny poggaidyn oc, as my vees sleih goll mygeayrt, son shickyrys ayns Doolish, Jelune, dy vel reyggyryn dy liooar dy hieyn bee reaghey gyn fosley Jelune er yn oyr dy vel fys oc, my vees ad jannoo shen, nagh vel ad geddyn monney sleih goll stiagh ayndaue, as cre'n fa nagh dooney y laa shen, as eisht fosley ny laghyn as ta fys oc dy bee sleih çheet stiagh ayn. T'eh gra foddee yn Rheynn Gastid Dellal, trooid yn tashtey oc son taghyrtyn, dy jarroo cur argid da ny colughtyn shen dy reaghey possanyn kiaullee, dy reaghey kiaulleeaght, dy reaghey immeeaghtyn er-lheh dy chur-lesh sleih stiagh ayn.

---oooOooo---

Ta'n Tashtey gra dy vel oaseiryn Shickyrys y Theay er ve cur eamyn çhellvane er ny 629 dy leih ta foast jannoo ymmyd jeh'n choarys, My Chaart, dy chur raaue daue dy jean ny kaartyn oc scuirr veih obbraghey ec jerrey ny bleeaney shoh. T'eh gra dy vel yn chooid smoo jeu er choardail dy chur stiagh formyn noa dy vod eeckys ve jeant dy jeeragh stiagh ayns coontyssyn banc, as nagh bee agh earroo feer veg dy leih reihalagh son geddyn kaart elley ayns ynnyd jeh'n chaart oc ec y traa t'ayn, er yn oyr nagh vod ad fosley coontys banc.

Ta'n Shirveishagh Allinson gra dy vel faaishnys ec y traa t'ayn soilshaghey magh dy bee ny sloo na 100 dy leih as feme oc er kaart noa. Agh dinsh eh da olteynyn Tinvaal nagh vod eh feeraghey yn earroo shen er yn oyr dy vel yn oardagh foast fo raad.

Ren Oltey yn Chiare as Feed son Carbory, Balleychashtal as Malew, Tim Glover, gra dy row kuse dy chummaltee yn ard echey as v'eh jiooldit daue dy gheddyn My Chaart noa, ny yeih dy ren ad briaght son shen. Va feysht ec Oltey yn Chiare as Feed son Connaghyn, Julie Edge, mychione eeckyssyn vees çheet stiagh ayns coontyssyn as t'ad hannah ceaut rour, as v'ee gra dy row shiartanse dy leih geearree freayll rish ymmyd jeh'n shirveish, as hug ee gys lieh yn Shirveishagh Tashtee dy row shoh brishey stiagh er ny cairyssyn dooinnoil oc.

Ta'n Fer-lhee Allinson gra, er-lesh nagh vel ad brishey stiagh er cairyssyn dooinnoil ec sleih, as ny t'ad dy chur eab er jannoo, shen dy hoiggal y stayd er-lheh ocsyn. T'eh çheet er ny va Bnr Edge dy ghra mychione sleih as foddee dy vel ad er hayrn magh rour ass y choontys banc oc, as er y fa shen cha nel ad geearree yn eeckys shen stiagh ayns y choontys banc oc, as t'eh gra dy beagh y reih son sheck dy ve currit daue oddagh ad maylartey son argid roie ayns fer jeh oikyn postagh Ellan Vannin, as dy vod ad reaghey dy eeck stiagh ayns coontys elley.

Dooyrt yn Tashtey dy vel ny costyssyn soit jeh obbraghey y coarys My Chaart ,mooar dy liooar, as dy vel briwnyssyn er ve reihalagh son kaartyn noa ayns ynnyd jeusyn t'ayn nish ec oaseiryn shickyrys y theay.

---oooOooo---

Ta jeih meeaghyn er n'gholl shaghey neayr's haink jerrey er kied ec y cholught Crogga dy ghoaill magh ass veih ard fo ghrunt ny marrey mooie veih coose yn Ellan. Ayns soie Tinvaal yn shiaghtin shoh chaie, ren Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Veanagh, Chris Thomas, shirrey as va'n treealtys echey –

  • cur eam er y reiltys dy chur cuirrey son ronsaghey son hydrocarbonyn as son kied dy hroarey gass 'syn ard er-son va kied currit da Crogga; as
  • dy chur tuarastyl lesh moyllaghyn, dy ve resoonit magh liorish Olteynyn Tinvaal liorish Jerrey Souree 'sy vlein shoh çheet, as dy beagh y tuarastyl shen er ny reillyn, as er femeyn son cur kied, as er stundayrtyn reiltys y Reeriaght Unnaneysit ayns y Cheayn Hwoaie as reiltys Nerin 'sy Vooir Yernagh.

Va Mnr Thomas gra nagh lhisagh shin dooney y dorrys dy bollagh er yn eie, er yn oyr dy bee feme er gass myr conney choud's ta caghlaaghyn goll er jannoo. T'eh çheet er stiurtys mie goaill stiagh sessal, as magh ass shen foddee dy beagh shickyrys bree ry gheddyn as creck magh gass trooid lhiassaghey y magher jeh'n chouyryn hydro-carbon  ain. T'eh gra foddee stiurtys goaill stiagh shellooderys liorish Ellan Vannin myr steat ayns co-obbraghey, ny foddee ymmodee reddyn elley – shen yn oyr dy vel feme ain er y tuarastyl shoh, dy chooney lhien dy hoiggal yn aght fod mayd cur-lhien eh er e hoshiaght. T'eh gra dy row briwnys er ve jeant echey dy vel baght three towshanagh yn chied aght as yn aght share dy yannoo sloo y gaue, as dy vel yn costys jeh oolit dy ve ny shlee na £10 millioon punt, as dy vel kuse dy reihyn er yn aght dy chur argid son shoh, as dy vel shen red ennagh son y tuarastyl er-e-hon t'eh jannoo argane.

Loayrt ayns foayr jeh freayll bio ny reihyn va Oltey yn Chiare as Feed son Middle, Stu Peters, yn Oltey son Glionfaba as Purt ny Hinshey, Kate Lord-Brennan, yn Oltey son Connaghyn, Julie Edge – ren niartaghey treealtys Mnr Thomas – as yn Oltey son Doolish Hwoaie, John Wannenburgh.

Agh noi'n treealtys va'n Oltey son Doolish Hiar, Clare Barber, yn Oltey son Rushen, yn Dr Michelle Haywood, as Olteynyn y Choonceil Slattyssagh, Paul Craine as Rob Mercer.

Fy yerrey va teiy er-lheh er dagh ayrn y treealtys, as dagh cheayrt cha daink eh lesh. Fy yerrey va jeih olteynyn yn Chiare as Feed ayns foayr jeh, agh 13 Olteynyn noi echey, as 'sy Choonceil Slattyssagh va un oltey ayns foayr jeh as kiare olteynyn noi echey. 
 

More from Manx Gaelic