On Air The Morning Show Marc Tyley | 9:30am - Noon

Traa dy Liooar, 15oo Jerrey Geuree 2024

Meeryn ass Traa dy Liooar, Jelune 15oo Jerrey Geuree 2024

Ta oltey politickagh yn Tashtey, as Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Yiass, Sarah Maltby, treishteil dy jean fo-clattys noa bentyn da shickyrys y theay cur Ellan Vannin cooidjagh rish y Reeriaght Unnaneysit er kuse dy chooishyn ard scanshoil.  Ta oardaghyn er kuse dy chooishyn ayns Claare Obbyr Tinvaal laa ny vairagh, goaill stiagh assee jeant ec vaccineyn, sleih t'er choayl mooinjer as caarjyn, as goaill kiarail jeh paitchyn ec kiaraileyderyn. 

Ta Bnr Maltby gra dy row sleih shirrey lheid ny oardaghyn rish bleeantyn, agh dy vel feme er traa dy liooar dy lhiassaghey ad. T'ee gra dy vel yn Oardagh er Assee veih vaccine as ny eeckyssyn jeant ec y traa t'ayn liorish y Reeriaght Unnaneysit, as my vees peiagh ennagh reihalagh son eeckys bentyn assee veih vaccine, t'eh coontit myr ayrn jeh'n cheet stiagh oc my vees yn eeckys shen currit daue. T'ee gra dy jean yn oardagh shoh, my vees eh coardit, geddyn rey rish goaill stiagh shen, nagh bee yn reihalys shen jannoo seose ayrn jeh'n aggyrt oc son cooney cadjin argidoil erbee elley. 

Ta Bnr Maltby gra dy jean Eeckys dy Phohlldal Sleih as Peiagh Caillt Oc sheeyney magh ny criteria son reihalys son cubbylyn ta baghey ry cheilley, myr shoh er-lhee dy vel shoh fer as va sleih shirrey eh rish earroo dy vleeantyn. T'ee gra dy daink eh stiagh 'sy Reeriaght Unnaneysit 2017, t'ee credjal, as t'eh er ve red ennagh va'n rheynn son shickyrys y theay er ve gobbraghey er feer chreoi, dy chur eab er cur-rish eh gys Ellan Vannin. T'ee gra dy vel ee feer vaynrey fy yerrey, dy vod ad, my vees eh coardit ayns Tinvaal Jerrey Geuree, cheet dy ve breeoil veih'n 1 Toshiaght Arree. 

Ta Bnr Maltby gra dy vod kiaraileyderyn ec y traa t'ayn, my vees ad goaill kiarail jeh peiagh ennagh anlheiltagh dy trome, nish ve reihalagh son lowanse bentyn da costyssyn kiarail ny clienney oc, agh roish nish nagh dod ad jannoo shen. T'ee gra myr shoh dy vel ad jannoo shickyr dy vel kiaraileyderyn currit-lesh fo reayn ny criteria er reihalys. 

Ta Bnr Maltby gra dy vel ee smooinaghtyn dy vel eh oyr son sleih cheet dy ve tarmestit dy liooar as t'ad gra dy vel y Reeriaght Unnaneysit er n'yannoo eh, cre'n fa nagh vod mayd? Er-lhee dy vel sleih smooinaghtyn dy vod ad agh cur-lesh eh noal as dy jean eh filley stiagh gyn doilleeid 'sy clattys ain t'ayn, agh nagh vel shen dy kinjagh yn aght. T'ee gra dy vel feme er peiagh ennagh ve ayn dy ghra dy jean mayd shen as dy jean mayd tosheeaght jeh. T'ee gra dy vel ymmodee caghlaaghyn red t'ad geearree jannoo ayns shickyrys y theay, agh dy vel feme er ve abyl dy ghra ny vees yn polasee cheu-chooylloo jeh, vel shin coardail rish, as vel shin eisht dy chur eab er cummaltee Ellan Vannin geddyn vondeish magh ass.

Ta Bnr Maltby gra ny keayrtyn dy vel peeshyn dy clattys feer chramp tra t'ad cheet er sleih, nagh vel eh dy kinjagh aashagh, as feme er jeeaghyn er y vuilley as yn aght nee shen er sleih 'syn Ellan, as yn costys jeh cur stiagh ayn polasee gollrish shoh. T'ee gra dy nee feer scanshoil eh dy vel shin jannoo eh, er yn oyr dy vel shoh cooishyn cur shin er-oaie dy mooar, agh neesht dy vel ad cairys as ooilley ny caghlaaghyn red shen as yinnagh sleih jerkal dy beagh sym eck orroo.

---oooOooo---

Ta moylley yn Rheynn Ynsee, Spoyrt as Cultoor dy ghooney Loghan Snauee y Jiass ayns Balleychashtal son oyryn argidoil er chur er ymmodee sleih ve corree. Ta'n Rheynn gra nagh vel argid dy liooar echey dy chummal seose reddyn myr v'ad roish nish, as dy bee tuarastyl dy chur roish reihyn son y traa ry heet currit roish y theay tra t'eh currit stiagh 'sy Recortys Obbyr son Tinvaal. 

Agh haink fys dy ve drigit magh Jerdein shoh chaie, 11 Jerrey Geuree,, as ta sleih feer chorree, as er-lheh Olteynyn yn Chiare as Feed 'sy Jiass. Ta'n Oltey son Rushen, Juan Watterson, gra dy vel eh credjal dy lhisagh sleih gennaghtyn dy vel yn Reiltys er vrah ad ec y cheim shoh, fakin yn gennid dy reddyn goll er oaie lesh y scoill ard, ny yeih dy row fys er yn eme er shen hoght bleeaney er dy henney. T'eh gra dy vel yn aght t'ad nish dooney y seyraad shoh , dy vel eshyn toiggal, wheesh as vees peiagh erbee, dy vel chionnid er argid, agh er-lesh nagh vel shoh aght erbee dy stiurey ashoon.

Ta Oltey elley yn Chiare as Feed son Rushen, yn Doctor Michelle Haywood, gra dy vel ee goaill yindys mooar as dy vel ee thanvaneit as jeant corree agglagh dy vel yn Rheynn er n'yannoo y briwnys shoh, as dy vel ee bunnys balloo, agh dy vel ee feer eer chorree my-e-chione. Er-lhee dy vel eh er jeet er yn oyr dy vel preayssyn argidoil er dagh rheynn, as dy vel ee jerkal rish dy row sarey er yn Rheynn dy hirrey aghtyn oddys ad spaarail argid. 

Ta'n Doctor Haywood gra dy row eh currit er cagh Rheynn y Reiltys dy gheddyn magh aghtyn dy hareaghyn costyssyn nurree. Agh er-lhee  dy row mee-hoiggalys ec yn Rheynn er yn sarey dy gheddyn magh aghtyn share dy reaghey costyssyn. T'ee gra nagh vel geddyn magh aghtyn share bentyn da costyssyn yn red cheddin as geddyn rey rish shirveishyn lane femoil. T'ee gra, nagh lhig far-vriwnys ve jeant, dy vel yn seyraad shoh cur shirveish lane-femoil, cha nee ynrican son ny paitchyn 'sy jiass, agh son ooilley ny cummaltee ayns jiass yn Ellan  

Ta'n Doctor Haywood gra dy vod ee fakin eh veih cheu y chostys, as dy vod ee fakin ny va jeant ec yn Rheynn, as t'ee gra dy bunnidagh dy vel ad er ghientyn tuarastyl ayn ta'n Ynnyd Spoyrt Ashoonagh gooley dy jean ny costyssyn bree echey doobley 'sy vlein shoh cheet, as nagh vel fys eck er yn aght ta'n cur oyr fondagh son shen – t'ee gra dy vel ny loghanyn elley gooley dy jean ny costyssyn oc goll seose liorish 30 ny 40 per cent – as myr shoh dy vod argid ve currit son daa jeu ass ny three loghan, as dy nee'n loghan 'sy jiass vees faagit mooie. T'ee gra nagh vel shen myr vrie Tinvaal jeh ny Rheynnyn dy yannoo, as dy dug Tinvaal orroo dy gholl as dy ronsaghey ynnydyn spoyrt ynnydoil, va cheet er yn reirey as er gurneil argidoil as er pohlldal ny buird shen.

Ta'n Doctor Haywood gra dy vel eh fo'n Rheynn ec y traa t'ayn dy reayll boayrd son loghanyn 'sy heear as er y twoaie ec stiurey ny buird shen, myr shoh nagh vel shin foast geddyn argid spaarit er coontey mooadys sloo, as reirey jeant ny smoo fondagh, va Tinvaal shirrey, as dy vel loghan y jiass surranse liorish shoh. T'ee gra dy vel eh jeeaghyn dy ve loghan y jiass vees dy kinjagh fo vaggyrt, as rish bleeantyn dy row eh 'sy choarys nagh dooar y loghan shen argid dy liooar veih'n Rheynn, as dy row eh faagit, gyn obbraghyn beggey ass bun-argid goll stiagh ayns shen, as myr shoh dy vel yn Rheynn er lhiggey lesh yn seyraad cheet dy ve crimmit.

Ta'n Doctor Haywood gra dy nee'n loghan shinney eh, agh t'ee gra dy row briwnyssyn jeant bleeantyn er dy henney, gyn dy chur stiagh ayns ynnyd jeh'n seyraad shen, as nish dy vel eh cheet reesht dy chur doilleeid da sleih. T'ee gra nagh vod yn Ellan fordrail coayl shen, er yn oyr nagh vel eh bentyn da'n chostys ynrican, agh bentyn neesht da leagh y loghan, as er-lhee dy vel yn Rheynn toiggal ny costyssyn agh nagh vel eh toiggal y leagh da'n cho-voodeeys.

Ta'n Doctor Haywood gra dy vel chaglym reaghit lesh ny lughtyn-reill ynnydoil as lesh boayrd y loghan as lesh Olteynyn yn Chiare as Feed, as dy jean ad loayrt mychione y nah cheim, agh dy vel ish shassoo er dy bollagh dy jean ee caggey noi shoh cho creoi as oddys ee, er yn oyr, my vees ad lhiggey da'n loghan ve caillt, lesh gialdyn neu-vaghtal foddee dy bee loghan 'sy traa ry heet, agh foddee nagh bee, dy beagh ad treigeil y paart oc ayns shassoo ass-lieh y cho-voodeeys oc. T'ee gra nagh vel peiagh erbee 'sy jiass ta geearree fakin y loghan shen ve caillt.

Ec y traa cheddin ta Oltey yn Chiare as Feed son Carbory, Balleychashtal as Malew, Tim Glover, gra, dy insh yn irrinys, dy vel eh jannoo brock dy bollagh dy vel shoh eer goll er smooinaghtyn er, as dy nee slane scammylt eh dy vel yn Rheynn eer smooinaghtyn myr shoh. T'eh gra dy row ennym y tuarastyl cheet er yn aght va loghanyn ardjynagh ry ordrail myr ayrn jeh ynnydyn spoyrt ardjynagh. T'eh gra dy jean eh cur y feysht, nagh vel y jiass ny ard nish?  T'eh gra dy vel eh er jeet dy ve 'cronchor code-post 'cronchor code-post' bentyn da vel entreilys ec sleih da loghan snauee ny dyn. 

Ta Mnr Glover gra dy yn jiass fo raad reaghey keeshyn baljagh gollrish dy chooilley lught-reill ynnydoil. Vel ad cur stiagh keesh baljagh son loghan snauee ny dyn nish? T'eh gra dy bee briwnys feer doillee shen son ny lughtyn-reill ynnydoil. agh ayns Doolish, nagh vel ad geeck son y loghan snauee ayns yn Ynnyd Spoyrt Ashoonagh, as t'eh briaght mychione yn aght ta shoh cairagh. T'eh gra nagh vel eh agh croo 'cronchor code-post', as my vees sleih baghey ayns Doolish , nagh vel ad aighoil, as my vees sleih baghey 'sy jiass, eisht nagh vel loghan ry gheddyn oc.

Ta Mnr Glover gra nagh vel shoh freggyrtagh da veg ta'n lught-reill shoh cur eab er cur trooid Plan Nyn Ellan. T'eh gra dy vel eh ayns rieughid goll noi ny t'ad cur eab er gra ayns Plan Nyn Ellan, as dy jinnagh eshyn gra er yn oyr shen nagh vel Plan Nyn Ellan agh 'doss dy ockleyn spaghetti' nagh vel meanal veg er chor erbee.

Ta Mnr Glover gra dy vel fys echey dy nee fer jeh ny loghanyn sloo eh, as nagh vel eh tayrn sleih er yn oyr nagh vel oastan ayns shen, agh dy vel ymmyd mie jeant jeh'n loghan liorish ny scoillyn. Myr shoh t'eh briaght vel sleih gra nish nagh bee ablid ec paitchyn ayns jiass yn Ellan ayns ny queig bunscoill as 'sy scoill ard dy gheddyn lessoonyn snauee. My vees lessoonyn snauee dy ve oc, cre'n aght harrys builley er claare hraa as curriculum y scoill neesht, er yn oyr dy bee feme orroo troailt ny sodjey.

Ta Mnr Glover gra dy vel shoh cur buillaghyn mooarey er yn ynsagh, as buillaghyn mooarey neesht er slaynt. T'eh gra dy vel ymmodee sleih jannoo ymmyd jeh'n loghan son foays, as t'eh briaght er yn aght vees shen freggyrtagh da Plan Nyn Ellan, vees cur er y hoshiaght foays as slaynt, as cre yn vees shen freggyrtagh da Plan Nyn Ellan, vees ooilley mychione troggal seose co-voodeeyssyn share. T'eh gra nagh vel Plan Nyn Ellan feeu y pabyr er t'eh scruit. 

She Laurence Vaughan-Williams ta Caairlagh boayrd y loghan snauee, as t'eh gra ayns shoh dy vel eh loayrt ynrican er-e-hon hene, as cha nee ass-lieh y voayrd, agh er-lesh dy lhisagh yn Reiltys jeeaghyn er yn argid vees goll er jummal ayns buill elley, roish my vees ad goaill ersooyl vondeish leaghagh vees shirveishagh er y cho-voodeeys cho mie ayns jiass yn Ellan. 

Ta Mnr Vaughan-Williams gra dy lhisagh yn Reiltys jeeaghyn neesht er yn aght ta jiass yn Ellan ayns raad y vaaish. T'eh gra ayns Purt Chiarn, boayl ta'n offish echey, tra doshil eh eh, feed blein er dy henney, dy row keayrt dy row whilleen as queig sett dy chreckeyderyn thie as thalloo, as s'baghtal eh dy ren ad cur yn shamyr leigh echey rish obbyr, as nish nagh vel agh fer jeu. T'eh gra dy row halley bee, as dy vel shen ersooyl; va daa vuitchoor ayn, as shen ersooyl; as nagh vel buitchoor ayns Balleychashtal, as my vees peiagh ennagh geearree kionnaghey bit dy eill, t'eh ersyn edyr goll gys Balley Keeill Eoin ny gys yn Ardane. 

Ta Mnr Vaughan-Williams briaght mychione ny vees taghyrt rish yn Ellan shoh, as nagh vel veg jeeaghyn dy heet dy ve ny share, as dy vel eh jeeaghyn dy vel dy chooilley red cheet dy ve ny smessey. T'eh gra dy nee bastagh dy mooar eh tra ta sleih cur eab er cur er y hoshiaght dellal ayns jiass yn Ellan, as dy vel oo feddyn magh dy vel sleih tuittym ersooyl dy mooar. T'eh gra, bentyn da Loghan Snauee y Jiass, dy vel eh er sleih jannoo briwnys vel ad geearree loghan ayn jiass yn Ellan; cre'n fa nagh vel ny plannyn noa son Ard Scoill Cashtal Rushen goaill stiagh loghan?

Ta Mnr Vaughan-Williams gra, my vees sleih geearree loghan ayns jiass yn Ellan, eisht lhisagh ad cur eam er Olteyyn yn Chiare as Feed oc as er Olteynyn yn Chiare as Feed elley, as gra nagh vel shoh mie dy liooar.

Blein er dy henney, Jerrey Geuree 2023, ren Tinvaal shirrey er yn Rheynn Ynsee, Spoyrt as Cultoor as yn Rheynn Bun-Troggalys dy ghoaill ayns laue plan strateishagh as costyssyn ayn son y traa sodjey dy lhiasaghey ynnydyn spoyrt ardjynagh. Ta'n plan shoh cur roish earroo dy reihyn son ny loghanyn snauee vees goll er stiurey liorish boayrd cooidjagh ny lughtyn-reill ynnydoil oc 'sy jiass, er y twoaie as 'sy heear. 

Ta argid currit son ny loghanyn snauee trooid keesh baljagh ynnydoil, ta chymsaghey £92,000, as ta'n Reiltys cur stiagh £1.75 millioon dagh blein. Ta'n chooid smoo jeh'n argid shoh goll er ymmydey son costyssyn dy obbraghey ny loghanyn, as son aa-eeck lhiastynys bentyn da troggalyn ny loghanyn er y twoaie as 'sy heear. Cha nel Loghan Snauee y Jiass fo lhiastynys erbee.

Agh ta faaishnys er y chlaare argidoil son 2024/25 soilshaghey magh dy beagh feme er £620,000 elley, as ta'n Rheynn Ynsee, Spoyrt as Cultoor gra nagh vel aght erbee yinnagh cur ablid da'n rheynn dy vishaghey y towse jeh cur stiagh ayn. Ta'n Rheynn gra, liorish dooney Loghan Snauee y Jiass, er coontey yn eash echey, y stayd echey, as yn aght t'eh seyr veih lhiastynys, dy jinnagh shen spaarail £434,000 'sy vlein as cur caa dy phohlldal loghanyn snauee elley cheusthie jeh'n chlaare argidoil.

Ta'n Shirveishagh Ynsee, Spoyrt as Cultoor, Julie Edge (Connaghyn), gra dy nee cooish feer doillee eh, nagh vel argid dy liooar dy chummal seose y status quo lesh doolaneyn bentyn da'n stayd argidoil t'ayn. T'ee gra, choud's t'ee toiggal y builley er jiass yn Ellan, dy nee aighoil eh dy vel seyraadyn elley trooid yn Ellan as caa son cosney dauesyn.  T'ee gra dy vel yn Rheynn er ronsaghey, as jean eh tannaghtyn lesh ronsaghey, ooilley ny reihyn vees ry gheddyn dy yannoo shickyr dy bee caa da paitchyn as y co-voodeeys s'lhea 'sy jiass  goll gos lessoonyn, clubyn as dy ghoaill taitnys jeh snaue, lesh ny vondeishyn prowalit da slaynt as foays, agh dy vel yn Rheynn soiaghey jeh nagh vel shoh yn stayd share.

Ta'n eear Ard Shirveishagh, Tony Brown, gra dy vel yn moylley jerkit dy ghooney Loghan Snauee y Jiass jannoo seose prowalys nagh vel yn Rheynn Ynsee, Spoyrt as Cultoor jeeraghey ynrican er yn ynsagh. Ta screeunyn, va drigit magh, da olteynyn fwirran y loghan cur faaue dy bee plan dy ghooney y seyraad dy bragh currit roish Tinvaal Toshiaght Arree, shen dy ghra 'sy vee shoh cheet, as dy vel shen ny lhie er olteynyn y voayrd. Ta sleih gra dy vel shoh ynrican son oyryn argidoil.

Ta Mnr Brown, va Oltey yn Chiare as Feed son Balleychashtal, gra dy vel shoh ny reaghys feer olk, as gyn oyr fondagh dy bollagh. T'eh gra, choud's ta fys echey, dy vel shin foast fuirraghtyn er yn tuarastyl shoh er yn aght dy chur argid son ny loghanyn soccar 'sy traa ry heet, agh er-lesh, smoo scanshoil, dy vel gennid dy ashlish er yn eme dy reayll loghanyn snauee ardjynagh ayns Ellan Vannin, as soit er yn vriwnys shoh, dy bee'n jiassyn  un ard ayns Ellan Vannin as nagh vel loghan snauee ardjynagh echey, ny loghan ashoonagh vees ry gheddyn. 

Er-lesh Mnr Brown, smoo scanshoil eh, yn caa t'er ve currit da ymmodee jeh ny paitchyn ain bentyn da cohirrey ayns reddyn gollrish Gammanyn ny Hellanyn, as paart jeu goll rhymboo dy ghoaill ayrn ayns gammanyn elley y theihll, as er-lesh dy nee feer olk eh, coayl shen. Agh er-lesh dy nee scanshoil eh neesht, soit er ny vees inshit dooin, dy nee briwnys eh va jeant ynrican bentyn da'n argid, as yn Reiltys gra nagh vod eh fordrail eh neesht. 

Ta Mnr Brown gra dy vel shiartanse dy leih, as eshyn ny mast'oc, er ve gra rish tammylt, my vees doilleeid ayns shoh, as dy vel feme er yn Reiltys cosney tooilley argid, eisht cre'n fa nagh goaill stiagh ny lughtyn-reill ynnydoil s'berchee ayns cur toyrtyssyn stiagh son ny loghanyn snauee, 'naght cheddin as ny ardyn, as dy beagh shen Doolish, Braddan as Connaghyn. T'eh gra nagh vel adsyn ceau ping bentyn da toyrtys dy jeeragh son ny loghanyn snauee, agh shen ta ooilley yn chooid er-mayrn jeh'n Ellan jannoo. 

Ta Mnr Brown gra dy vel shoh adsyn 'sy jiass, as t'ad surranse, as dy feer, er-lesh dy vel feme er yn Shirveishagh jeeaghyn er shoh rere ashlish s'lhea, as lurg ooilley, dy vel ee, cha nee ynrican yn Shirveishagh Ynsee, agh dy vel ee neesht yn Shirveishagh Ynsee, Spoyrt as Cultoor, 

Ta Mnr Brown gra dy vel shoh  jannoo seose prowalys dy lhisagh spoyrt ve currit da rheynn er-lheh. Ta Mnr Brown gra dy vel feme ain er rheynn as ta sym echey er spoyrt; as ta sym echey dy feer er foays pobble Ellan Vannin; as dy vel eh jeeaghyn myr dy vel yn Rheynn Ynsee Spoyrt as Cultoor dy firrinagh jeeraghey er yn ynsagh.

Ta Mnr Brown gra nagh vel eh smooinaghtyn agh dy nee drogh reaghys ta shoh, as dy vel eh treishteil dy vel Olteynyn yn Chiare as Feed son y jiass ayns rieughid caggey noi shoh feer chreoi, as ayns rieughid jannoo baghtal eh ayns Tinvaal nagh vel shoh aght feaysley vees ry hoaighey jeh, as dy vel feme er yn Reiltys feddyn raad er oaie.

---oooOooo---

Ta Oltey yn Chiare as Feed son Garff, Daphne Caine, gra nagh vel dy liooar er ve jeant dy phohlldal 'sheeloghe caillt da Covid' dy phaitchyn ayns ny scoillyn. Va Bnr Caine loayrt lurg jee lhaih tuarastyl Leighder yn Ree, Kate Brunner, mychione yn aght ren yn Reiltys cur-rish y phandemagh. 

Hooar Bnr Brunneer nagh row sur-smooinaghtyn dy liooar er y vuilley jeh dooney scoillyn, as nagh row geill currit da barel ny paitchyn hene, choud's nagh ren y Reiltys shirrey coyrle Roortagh ny Clienney. T'ee gra dy row cooney lesh ynsaghey 'sy thie myr 'cronchor code-post', as dy vel eh jeeraghey ard-soilshey er, nagh row plannyn dy liooar jeant son paitchyn ayns gaue. 

Ta'n tuarastyl gra dy ren shiartanse dy scoillyn goaill toshiaght er plannal cheet dy ve dooint ec y traa nagh row leeideilys ry gheddyn veih'n Reiltys, lesh un scoill ginsh da Bnr Brunner dy ren eh ymmyd jeh traa ayns lessoonyn dy yannoo shickyr dy row fys ec studeyryn er yn aght dy gheddyn entreilys da ynsaght ec foddid. 

Tra va'n reaghys jeant dy ghooney scoillyn, cha row agh mysh kiare oor as feed currit da fir ynsee dy yannoo plannyn son shen.

Ta Bnr Brunner cheet neesht er y vuilley er slaynt inchynagh paitchyn, gra dy vel bishaghey 83% er jeet 'syn aggyrt son sess ny lheeiys ayns Shirveish Slaynt Inchynagh ny Clienney as yn Aeglagh.  

Ayns ny moyllaghyn eck, ta Bnr Brunner greinnaghey y Reiltys dy yannoo shickyr dy vel yn choraa chlienney ry chlashtyn tra ta reaghyssyn scanshoil goll er jannoo vees jannoo orroo, goaill stiagh liorish traenal ard oaseiryn as shirveishyn mychione cairyn clienney. T'ee shirrey plan scruit dy ve lhiasit son dooney scoilly as jeeaghyn er cooishyn gollrish freayll sauchey, as cur geill da studeyryn ayns gaue, as plan son aa-chouyral.

Ta Bnr Caine gra dy lhisagh argid ve currit ry lhiattee son cheet seose reesht lurg Covid dy chooney lhieusyn as ren ad coayl caa dy ynsaghey. Dinsh ee da Radi Vannin dy vel ee credjal dy vel feme er shareaghey aghtyn son ynsaghey er-linney, dy ve aarloo my vees lheid y taghyrt 'sy traa ry heet.

Ta Bnr Caine gra dy vel y tuarastyl cheet er gaue jeh jees per cent ny three per cent dagh blein son pandemagh elley, as dy vel shen dy ghra dy jig fer orrin 'sy traa giare ny sodjey, dy bee pandemagh elley ayn, as dy vel feme ain er ve aarloo as shleeuit.

---oooOooo---

Ta'n Ard Shirveishagh, Alfred Cannan, gra dy vel feme er paart dy hraa son yn Reiltys dy hoiggal tuarastyl neu-chrogheydagh Bnr Brunner as 3,600 duillag ayn. Ta 31 voylley 'sy tuarastyl ooilley cooidjagh. 

Va'n tuarastyl clouit moghrey Jelune shoh chaie, as ta Mnr Cannan gra myr freggyrt da shen dy vel yn Reiltys smooinaghtyn hoshiaght er lughtyn-thie as va olteynyn oc caillt ny ren surranse er coontey Covid-19, as orroosyn ta foast surranse liorish eiyrtyssyn y virus. T'eh gra dy jean y pandemagh foast cur builley er y vea ec ymmodee 'sy cho-voodeeys ayns ny bleeantyn shoh cheet. 

Ta Mnr Cannan gra dy nee scanshoil ta'n tuarastyl shoh as dy vel eh ard-femil dy vel sleih toiggal ny hooar eh magh as ny moyllaghyn jeh magh as magh, agh er yn oyr nagh row y tuarastyl currit da'n Reiltys roish my row eh clouit, lesh ooilley ny duillagyn t'ayn, dy bee feme er traa dy hoiggal eh, agh dy bee tooilley ry heet veih'n Reiltys ayns ny laghyn as ny shiaghteeyn shoh cheet.

Ren Mnr Cannan moylley neesht ny va jeant ec sharvaantyn y theay as ec arryltee, ren gobbraghey cho creoi dy hirveishagh er y theay ayns traa y phandemagh, as dy vel sleih fo lhiastynys dy wooise daue.

Cha ren Bnr Brunner moylley brialtys theayagh 'sy aght ren yn Reiltys cur-rish y pandemagh, as dooyrt ee dy row freggyrt y Reiltys resoonagh, agh ren eh soiaghey jeh dy row shiartanse dy leih faagit as assee jeant daue.

---oooOooo---

Ta Treisht Bea-Feie Vannin gra dy vel eh jerkal rish kiarail cooie dy ve goll er ymmydey tra reaghey er yn aght dy ghientyn bree vees aa-noaghey. Ta'n Reiltys ec y traa t'ayn ronsaghey y chooish bentyn da troggal gowaltys geayee lesh turbineyn mooarey ec Earystane as Scard. Ta'n Reiltys jerkal dy beagh y shalee shen costal £30 millioon, as t'eh treishteil dy beagh turbineyn gobbraghey ayns shen liorish y vlein 2026, as adsyn gientyn 20 megawattyn dy vree vees aa-noaghey. 

She Leigh Morris ta'n Ard Sheckter da'n cheshaght ghiastyllagh, Treisht Bea-Feie Vannin. T'eh gra dy vel feme er cur barrant ayn as dy yerkal rish – as t'eh gra dy vel eh jannoo ymmyd jeh'n goo shen as trimmid er – dy jean oardagh taghyrt dy kiart, as mannagh vel eh, eisht foddee dy jinnagh y Treisht caghlaa y smooinaghtyn er y chooish. T'eh gra dy vel shen yn aght ta reddyn ec y traa t'ayn, as s'mie lesh y Treisht reddyn vees aa-noaghey; t'eh geaaree reddyn vees aa-noaghey, agh dy vel eh shirrey ad 'sy voayl kiart as dy vel eh jerkal rish oardagh cooie dy ve ayn roish my vees veg er ny hroggal.

---oooOooo---

Ta colught SYSTRA, vees aa-scrutaghey ny raaidyn yiarn eiraght, ec chlou tuarastyl giare jeh ny va feddynit magh echey. Va SYSTRA pointit dy ghoaill ayns laue sess er builley argidoil ny raaidyn yiarn liorish yn Rheynn Bun-Troggalys Mee Voaldyn 2023, as y dean echey dy chur tuarastyl liorish jerrey Mean Fouyir 2023. Va vershoon draghtit jeh'n tuarastyl currit  lieh-raad trooid Jerrey Fouyir. Ta'n docamad noa-chlouit goaill stiagh kuse dy voyllaghyn, goaill stiagh dy bee strateish jeant dy lhiasaghey ny raaidyn yiarn eiraght eddyr nish as y vlein 2040.

Hooar magh SYSTRA, son dagh punt ceaut er eeck costyssyn as baih bun-argid ayns ny raaidyn yiarn eiraght dy vel vondeish jeh bunnys three punt gys tarmaynys Vannin, as t'eh gooley dy vel shen tayrn stiagh dy jeeragh as dy neu-yeeragh mysh £17 millioon punt 'sy vlein. T'eh gra dy vel eh scanshoil dy yeeaghyn er ny raaidyn yiarn myr vondeish da'n tarmaynys, chammah's seyraad scanshoil cultooroil as shenndeeagh, as dy beagh un dean jeh'n strateish dy vishaghey ny sodjey y leagh tarmaynagh shoh.

Hooar magh SYSTRA dy vel cooish strateishagh son cur stiagh y bollagh tram cabbil gys y Stashoon Marrey reesht, agh dy beagh feme er bishaghey mooar 'syn earroo dy leih jannoo ymmyd jeh.

Ta'n eear Hirveishagh Bun-Troggalys, Chris Thomas, gra dy vel chionnid er argid 'sy chirveish theayagh, as dy vel yn Tashtey dy kinjagh cur feyshtyn mychione dagh ayrn bentyn da bun-argid as da argid stiagh magh, as myr shoh er yn oyr shen dy row yn feysht currit ec yn Tashtey hoshiaght as eisht ec yn Rheynn ny lurg shen, cre vees yn traa ry heet son ny raaidyn yiarn eiraght. T'eh gra dy vel yn tuarastyl shoh cur freggyrt da kuse dy eyshtyn feer jeeragh, as er-lesh dy bee eh cooneydagh rish bleeantyn, mannagh vel rish jeihyn dy vleeantyn, ry heet.

Ta Oltey yn Chiare as Feed son Garff, Daphne Caine, ny caairlagh neesht jeh Treisht Eiragh Bollagh Tram Baie Ghoolish, as t'ee gra, cooilleeney cur stiagh reesht y bollagh tram gys y chione dellal boayl ta'n chooid smoo dy hieyn aaght, y Stashoon Marrey as mean y valley ayn, dy cummyssagh dy jinnagh shen cleayney y bishaghey feer vooar shen ayns ny earrooyn shen dy leih, as dy vel y moylley elley jeh scansh, shen yn ayrn mychione y chagnoaylleeaght, yn ynnyd eggey, yn ayrn cochianglt rish bookal, cur er y hoshiaght ny raaidyn yiarn eiraght, as taillaghyn dy liooar 'sy multi-yurnaa kaart hroailt gys eaghtyr vees ry chummal seose, v'er duittym cheuchooylloo jeh cur prios er yn tiggad single.

Ta Bnr Caine gra neesht er-lhee dy jinnagh eh cheet lesh, as er-lheh lesh y vishaghey 'syn earroo dy hroailt laineyryn turrys cheet gys yn Ellan, veagh shen yn ablid son troailtee er-lheh dy chosney soaig rolaue, vel shen er tram cabbil er-lheh, ny er tram lectragh ny jurnaa er traen bree. T'ee gra dy jinnagh eh shareaghey yn aght t'eh gobbraghey son y pheiagh, as fys echey dy row barrant er soiag er-e-hon er yn shirveish choud's v'ad jannoo magh y coorse oc son yn laa er yn Ellan gyn kione er ny vees possible.

Ta Bnr Caine gra, dy beagh ny trammyn cabbil goll er gys kione Shooylaghan Loch, as 'syn aght share er-lhee dy vel y tuarastyl coyrlaghey foddee goll, my vees y Reitys arryltagh dy ghoaill ayns laue eh, cur y bollagh tram stiagh 'sy Stashoon Marrey, shaghey gys kione Shooylaghan Loch, er y fa ec y Stashoon Marrey veagh ooilley ny shirveishyn son ny keayrtee yinnagh ny share keeayll chionnit ny troailtee. 

Agh ta'n Shirveishagh Bun-Troggalys, Tim Crookall, gra nagh vel y moylley liorish SYSTRA dy beagh strateish jeant dy lhiasaghey ny raaidyn yiarn eiraght gys 2040 agh smooinaghtyn miandagh. Ta Mnr Crookall gra, neayr's yn traa vrie y Rheynn son y tuarastyl shoh, as neayr's va'n tuarastyl draghtit er ve echey, dy vel yn Rheynn er ve gobbraghey rish Cur Keayrt er Ellan Vannin, as adsyn cochianglt dy mooar rish sleih ta jannoo ymmyd jeh shoh, chammah's ny fir ynnydoil. T'eh gra, tra ta kione er ve currit er y tuarastyl dy bollagh ec y Rheynn ayns dy chooilley horch as er n'ghobbraghey roosyn, vel shen gys 2040 ny vel shen harrish ny queig bleeaney shoh cheet, agh er-lesh dy by chosoylagh eh dy bee eh rish queig bleeaney ec y toshiaght, dy ve cairagh, ayns kesmadyn beggey.

Agh ny yeih shen, ta Mnr Crookall gra dy row £5 millioon punt ceaut er trammyn as traenyn ayns cagh jeh ny shiaght bleeaney shoh chaie, agh t'eh gra nagh vel shen ry chummal seose, as dy vel yn Rhenn er n'ghra dy vel shen goll sheese gys £2.5 millioon, as foddee dy jarroo dy beagh shen giarrit ny sodjey, agh dy jean yn Rheynn son shickyrys freayll goll ny trammyn as traenyn cho share as vees possible son bleeantyn ry heet, er yn oyr dy vel ad jannoo seose vondeish.

---oooOooo---

Ta Eiraght Ashoonagh Vannin er tayrn back plannyn dy hroggal entreilys noa son keayrtee da Queeyl Vooar Laksey. V'eh fo Eiraght Ashoonagh Vannin lhieggal kiosk cloaie t'ayn nish as dy chur stiagh ayn sorch dy Phortacabin, agh ren Barrantee Garff as ymmodee sleih elley, goaill stiagh Charles Guard, cremmey ny plannyn.  

---oooOooo---

Ta Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Veanagh, Chris Thomas, gra dy vel imnea echey dy ren colught lhiasaghey troggalyn as s'lesh yn Tashtey eh coayl bunnys lieh-villioon punt nurree. Va Co-Chorp Troggal Vannin currit er bun dy aa-vioghey ynnydyn magher dhone trooid yn Ellan, as t'eh gra dy row eh jerkal rish coayl er yn oyr dy row argid ceaut echey, agh nagh vel kione er ve currit er troggal erbee choud's nish. Bee'n chied troggal as kione currit er eear thie ny boandyryn ayns Raad Westmoreland ayns Doolish.

Ta Mnr Thomas gra dy vel yindys dy liooar echey feddyn magh dy vel dean colught troggal y Reiltys son ynnydyn magher dhone dy chosney vondeish dy chur shen gys y Reiltys. T'eh gra dy beagh eshyn jerkal nagh row yn dean echey agh dy chooney lesh lhiassaghey ynnydyn magher dhone, myr shoh by vie leshyn smooinaghtyn mychione ny vees goll er jerkal bentyn da shoh nish, hig back dy chur yn drogh er sleih 'sy traa ry heet, as vel sleih maynrey dy feer lesh ny vees goll er jerkal rish.  

Ta Mnr Thomas gra dy vel ny vees goll er jerkal rish, myr ren eshyn gynsaghey veih lhaih y tuarastyl bleinoil, foddee nagh vel ad ynrican dy chur ny troggalyn shoh er mayll, agh foddee dy jean ad lhiassaghey ad as eisht creck ad fy yerrey hoal. Agh t'eh briaght, eer my vees ad dy chur ny troggalyn shoh er mayll, quoi vees dy ghoaill ad as cre vees ny leaghyn; agh dy vel ny fir ynrican as ta fys oc orroo, veagh ad ny three shirveishyn er y phossan stiuree son aa-vioghey ny hynnydyn magher dhone.   

Ta Mnr Thomas gra nagh row eshyn rieau ny hirveishagh ard dy liooar, eer tra v'eh ny Hirveishagh Bun-Troggalys, as dy beagh sleih smooinaghtyn dy row reddyn jeh'n lheid shoh cochianglt rish y vun-troggalys, as dy beagh caa dy gholl gys fer erbee jeh ny bingyn shen, as myr shoh dy vel eshyn smooinaghtyn dy vel y theay, as son shickyrys Olteynyn yn Chiare as Feed, feme tooilley fys mychione ny queig blein, jeih bleeaney shoh cheet, nagh vel shin cheet gys stayd gollrish shen lesh y Cholught Paggad Bree, Manninagh, Kione-Jurnaa Leyrphoyl, ayn va sleih jerkal rish reddyn kiare bleeaney er dy henney, vees cur back dy chur yn drogh orrin nish.

---oooOooo---

Va Mnr Thomas cheet ayns shen er three shirveishyn goaill ayrn 'sy phossan stiuree er aa-vioghey ynnydyn magher dhone, as t'adsyn yn Shirveishagh Tashtee, yn Fer Lhee Alex Allinson (Rhumsaa); Shirveishagh Oik Coonceil ny Shirveishee, Kate Lord-Brennan (Glionfaba as Purt ny Hinshey); as yn Shirveishagh Gastid Dellal, Tim Johnson (Ayrey as Maayl). T'ad jannoo seose fo-ving Coonceil ny Shirveishee, as v'ee currit er bun dy chur oaseirys politickagh cooie as gurneilys er Co-Chorp Troggal Vannin as dy phohlldal as freayll arrey er aa-vioghey ynnydyn magher dhone as s'lesh y Reiltys t'ad.

Ta three cummaltagh Skeerey Pharick er jeet dy ve barrantee dy shallidagh, lurg da cuirrey ve currit orroo liorish Oik Coonceil ny Shirveishee. Haink shoh lurg strane dy leih irree seose ass nyn oik myr barrantagh lurg tuarastyl liorish yn eear Chommissioner Tinvaal son Reirey, Angela Main-Thompson. Ayns chaglym theayagh y voayrd fastyr beg Jemayrt shoh chaie, 9 Jerrey Geuree, va fogrey dy darragh David Talbot as Margaret Killey as Gordon Clague cheet stiagh derrey va olteynyn noa reiht, as dy yannoo shickyr dy row claare argidoil reaghit ayns traa. 

Dooyrt Mnr Talbot – as eh ny eear Chaairlagh – dy beagh caa da sleih cur stiagh enmyssaghtyn son shirreyderyn dy ve nyn marrantee ny s'anmee 'sy chiaghtin. Cha nee agh Henry Bridson va kionefenish myr barrantagh reiht v'er mayrn.
 

More from Manx Gaelic