On Air Saturday Breakfast Kim Quine | 6:00am - 8:30am

Traa dy Liooar, 18oo Mee Vayrt 2024

Meeryn ass Traa dy Liooar, Jelune 18oo Mee Vayrt 2024

Ta data noa soilshaghey magh dy ren yn earroo dy ruggyryn gys y vlein 2022 tuittym liorish 43% ayns 12 vlein. 'Sy vlein 2010 va ny shlee na thousane lhiannoo ruggit 'syn Ellan, agh liorish 2022 va'n earroo shen er jeet sheese gys ny sloo na shey cheead dy lhiennoo ruggit 'sy vlein shen.

Ta Sophie Kenna as y dooinney sheshey eck baghey ayns Balleychashtal as ta un vac oc, Arthur, vees bunnys shey bleeaney dy eash. T'ee gra dy by vie lhee dy mooar er chur braar shuyr da'n vac eck, agh dy nee'n costys jeh yn red smoo vees cur ad jeh paitchey elley ve oc. Er-lhee dy vel eh son shickyrys cheet gys costyssyn son kiarail clienney. T'ee gra dy vel enn eck er sleih as dy vel eh orroo cur kione er ny startaghyn oc dy ghoaill kiarail jeh ny paitchyn oc er yn oyr nagh vel eh fondagh rere yn chostys dy obbraghey; as sleih as ta enn eck orroo as t'ad cur faill dauesyn hene, as feme orroo goll back dy obbraghey tra ta ny lhiennoo oc feer veg, dy hannaghtyn bio; as sleih neesht ta goaill traa veih'n obbyr oc gyn argid faill.

Ta Bnr Kenna gra dy vel builley feer vooar er lughtyn-thie vees gobbraghey veih laghyn seyrey ny scoillyn. T'ee gra, mannagh vel peiagh erbee 'sy lught-thie as foddee ad goaill kiarail jeh ny paitchyn, as dy vel ad nyn lomarcan, dy vel eer clubbyn laghyn seyrey as reddyn jeh'n sorch shen costal ny shlee na £100 per shiaghtin, per paitchey, as my vees ymmodee paitchyn ec peiagh ennagh, nagh vel shen ry ordrail, tra ta sleih geeck son yn ghioaldeeaght oc ny coontyssyn, dy vel ad geeck 100% jeh dy chooilley red.

Er-lesh Bnr Kenna, er yn oyr dy vel ad nyn lomarcan, er pabyr dy vel ad cosney argid faill mie dy liooar, as er y fa shen dy bee ad abyl dy reirey, agh mennick dy liooar eer nish dy vel sleih ta cosney mysh y vean baghey ayns aght woish yn laue gys y veeal. T'ee gra dy vel y costys son y vee ec sleih 'sy chiaghtin doobley; dy vel coontyssyn bishaghey gyn scuirr; dy vel costyssyn son kiarail clienney dy kinjagh goll er bishaghey; dy vel ny smoo goll magh ny vees cheet stiagh ayn. 

Bentyn da ny lhisagh y Reiltys jannoo, ta Bnr Kenna gra dy vel ee smooinaghtyn  son shickyrys dy voddagh y Reiltys goaill toshiaght lesh y chiarail clienney er yn oyr nagh vel monney ynnydyn son paitchyn ta ny saa na daa vlein dy eash, ayndaue ec y traa t'ayn, agh dy vel yn costys son paitchey ny saa ny daa vlein dy eash foddey ny syrjey. T'ee gra nagh vel paitchyn ec sleih er yn oyr nagh vod ad fordrail dy ghoaill kiarail jeu, dy bunnidagh, as dy vel argane mychione paitchyn costal wheesh as ta sleih geearree ceau orroo, agh nagh vel shen yn irrinys, er yn oyr dy vel feme er cur bee da, cur eaddagh da, cur ynsagh da, goaill kiarail jeh, as nagh vod sleih eer cur ad gys yn eeackleyr son scrutaght, nagh vod sleih geddyn ad gys ny fir lhee. T'ee cheet jus er y chostys cadjin jeh dy chooilley red, as gennid dy phohlldal.

Ta loayreyder ass-lieh yn Tashtey gra dy vel fys ec yn Tashtey er y varney eddyr saaseyn dy phohlldal sleih ayns shoh as 'sy Reeriaght Unnaneysit ayns goaill laghyn seyrey y voiraghys ny laghyn seyrey yn ayraghys, as dy vel eh er n'ghoaill ayns laue dy vishaghey dy mooar ny towseyn dy chooney cadjin argidoil vees ry gheddyn 'syn Ellan ayns yn daa vlein t'er n'gholl shaghey.

Ta'n loayreyder gra, ny smoo na shen, myr va fogrit magh 'sy chlaare argidoil son y vlein argidoil shoh cheet, as rere moylley y Ving Tinvaal er Aa-chormaghey y Phobble, ta'n rate sinshley dy chooney cadjin argidoil vees ec y traa t'ayn bentyn da'n nah phaitchey ny paitchey elley goll er bishaghey dy mooar dy vel eh cheet dy ve corrym rish y rate syrjey ec y traa t'ayn jeh cooney cadjin argidoil son paitchey vees son yn chied phaitchey ny son yn un phaitchey ayns lught-thie.

T'eh gra 'sy vlein argidoil dy vel yn Tashtey jerkal rish ceau mysh £620,000 ny smoo er lowanseyn son moiraghys as ayraghys as doltanys na va ceaut 'sy vlein argidoil 2023-24. T'eh gra, goaill stiagh bishaghey er coontey bolgey argidoil, dy vel yn Tashtey jerkal rish ceau mysh £2.36 er cooney cadjin argidoil 'sy vlein argidoil 2024-25 erskyn shen va ceaut er 'sy vlein argidoil 2023-24.

---oooOooo---

Ta'n Shirveishagh Tashtee, yn Fer Lhee Alex Allinson, gra dy dy vel feme er yn Reiltys feddyn saase dy chosney tooilley argid gyn cur doilleeidyn er sleih vees gobbraghey. T'eh gra dy vel yn chooid smoo jeh'n argid vees cheet stiagh da'n Tashtey veih fir er-lheh, shaghey veih thieyn dellal. 

Ayns soie Tinvaal Mee Vayrt laa ny vairagh nee'n Fer Lhee Allinson cur roish olteynyn strateish noa er keesh, as t'eh treishteil dy jean shoh bishaghey yn towse dy argid vees cheet stiagh da'n Reiltys, as t'eh gra dy vel eh freayll ayns cooinaghtyn yn errey er ny tackeyderyn. Bee yn strateish goll er resooney magh liorish olteynyn Tinvaal, as foddee shiu clashtyn y resoonaght shen er Radio Vannin AM1368 ny er-linney, goaill toshiaght ec 10 er y chlagh moghrey ny vairagh.

Ta'n Fer Lhee Allinson gra dy vel yn eie cheu-chooylloo jeh bishaghey argid cheet stiagh y Reiltys dy ve caa dy vaih argid 'sy tarmaynys, as nagh vel shen agh raaidyn as droghadyn as puirt aer agh sleih neesht, baih argid ayns sleih trooid traenal ayns schleiyn, trooid yn ynsagh, trooid kiarail slaynt vees cooie, trooid arraghey theayagh. T'eh gra dy vel yn ard ayrn scanshoil jeh shen, shen jeeaghyn er yn errey dy cheeshyn, as er yn oyr dy vel Mannin ny lught-reill as keeshyn injil echey, gyn keesh cho-chorpagh, as dy row shen myr v'eh er dy rieau, as dy bee shen myr t'eh arragh ayns paart, dy vel y Reiltys cosney y chooid smoo jeh'n argid cheet stiagh echey veih sleih.

Ta'n Fer Lhee Allinson gra, er coontey shoh, tra roishyn ta reih dy ghoaill argid as tashtaghyn freillt ny dy yrjaghey yn towse dy argid cheet stiagh, dy vel beoyn ayn dy nee sleih vees geeck, eddyr trooid feeaghyn as taillaghyn y Reiltys, ny trooid keesh. T'eh gra neesht dy vel yn tuarastyl soilshaghey magh dy vel ny dellyn shen t'ec yn Reiltys dy yrjaghey cheet stiagh veih keesh er nyn gumrail beggan liorish y choardail co-reggyrtagh ain rish y Reeriaght Unnaneysit er Keesh Tooilley Feeuid as keeshyn er cooid.

Ta'n Fer Lhee Allinson gra, shen vees ain ayns rieughid, shen Urrysaght Ashoonagh, as dy vel shen currit er-lheh - as dy row Tinvaal feer chleeir er shen, dy eeck son pensionyn son y chooid smoo - agh neesh keesh cheet stiagh, as yn aght fod mayd caghlaa shen bentyn da ny rateyn as ny caglieeyn sinshley. T'eh gra dy vel strane dy Hirveishee Tashtee eddyr er vreayll ny rateyn myr v'ad ny t'ad er vishaghey ad, agh dy vel eh cheet cheusthie jeh strateish y Reiltys lesh cur eab er jeeaghyn er argid y Reiltys, as yn aght fod mayd cosney stiagh yn argid elley, as er-lheh son kiarail slaynt, agh dy yannoo ayns aght nagh vel goll noi sleih vees gobbraghey.

Ta'n Fer Lhee Allinson gra dy vel yn Reiltys jeeaghyn neesht er saaseyn elley dy chosney argid cheet stiagh, jeh'n lheid as bargane soiagh er grunt ny marrey as y nah red yindyssagh vees cheet rish myr caa tarmaynagh, as dy vel sleih mooie ayns shen jeeaghyn son ny reddyn shoh as geddyn aghtyn dy chur stiagh ayn far-inchynaght as dy chooilley red elley as foddee dy vel eh goll er lhiassaghey. Agh t'eh gra dy vel yn obbyr ec y chree, shen dy yannoo shickyr dy vod mayd fordrail ny shirveishyn ta pobble Ellan Vannin gaggyrt as toilchin.

---oooOooo---

Ta Stiureyder Sleih da Kiarail Vannin, Miriam Heppell, gra nagh vel agh beggan dy cheeayll chionnit ec Kiarail Vannin foast ayns pohlldal surransee as ny fir phrofeshoonagh ta gobbraghey da, lesh chaghlaaghyn neurostayd. 

Shiaghtin Jannoo Feailley jeh Neuro-chaghlaays t'ayn, vees ny vree feie ny cruinney dy chur doolane fo stereosorchyn as far-hoiggalyssyn bentyn da caghlaaghyn neuro-oaylleeagh. Ta sleih golley dy vel eddyr 15% as 20% jeh pobble y theihll as ta stayd dy neuro-chaghlaays oc foddee sleih cur enn er. Ta dean jeh'n troddan dy hayrn geill da shoh dy chaghlaa yn aght ta fir er-lheh as ta neuro-chaghlaays oc goll er fakin as er pohlldal ayns eab dy chur pooar daue.

Ta Bnr Heppell gra dy vod ooilley ny troyn shen jannoo dy mooar er yn er er-lheh, agh dy vod ad ve neesht dy mennick ny ard-phooar er-lheh, myr ta sleih cheet er dy mennick, as raad ta niartyn er-lheh ec sleih ayns ard er-lheh, dy bee mayd ayns ynnyd, as my vees shin abyl dy yannoo caghlaa er-son y sleih shen mychione ny ardyn shen as ta doilleeid smoo oc, dy vel ny ard-phooaraghyn er-lheh shen cooney dy chur stiagh da shirveishagh er reirey Kiarail Vannin chammah's da'n theay as harrish dy chooilley red.

Ta Bnr Heppell gra dy vel fys geyre oc er, dy vel Kiarail Vannin myr sheshaght dy mooar 'sy lambanid echey bentyn da'n aght t'eh cur rish staydyn dy neuro-chaghlaays, chammah's veih cheu ny surransee, agh neesht veih cheu jeh pohlldal olteynyn y wirran echey. T'ee gra, ecksh hene, dy vel three stayd dy neuro-chaghlaays as foddee sleih cur enn orroo, myr shoh dy ish sorch dy phrowalys bio, myr dy beagh eh, lesh y phohlldal kiart, dy vel ee geddyn veih Kiarail Vannin, dy vel ablid eck dy obbraghey feer vie myr Stiureyder. 

Ta Bnr Heppell gra, ny ta Kiarail Vannin geearree jannoo, shen dy yeeaghyn harrish ny obbreeyn echey as shirrey er oltey erbee y wirran echey as ta skeeal oc, vel eh jarrooagh ny jiooldagh, bentyn da'n aght ta'n neuro-chaghlaays oc er n'yannoo orroo 'sy voayl obbree, dy vod ad insh ny skeealyn shen, as rheynn ny skeealyn shen as jannoo feailley jeh ny keayrtyn as ta sleih er n'yannoo reddyn feer vie, chammah's pohlldal sleih ny keayrtyn foddee nagh row reddyn ro vie.

Ta Bnr Heppell gra dy vel Kiarail Vannin dy mooar ec toshiaght y jurnaa shoh, myr shoh dy vel eh ayns rieughid geearree clashtyn veih ny obbreeyn echey,dy gheddyn magh yn aght foddee eh jannoo reddyn ny share. T'ee gra dy vel yn ayrn elley jeh shoh dy vel feaillaghyn goll er feie yn clane seihll, bentyn da'n chiaghtin shoh, myr shoh dy bee kuse dy chouyryn ry gheddyn, as dy jean Kiarail Vannin clou ny cochianglyssyn rish ny couyryn shen, boayl foddee sleih clashtyn skeealyn as briaght son couyryn profeshoonagh er-lheh dy phohlldal, as dy chur sleih fys as ynsagh. 

Ta Bnr Heppell gra, 'syn ynnyd shoh jeh'n jurnaa, dy vel ny ta Kiarail Vannin jannoo ayns rieughid, shen shirrey dy hoiggal dy bollagh raad ta ny barnaghyn echey ayn,  as dy ynsaghey eh hene as ny obbreeyn echey 'syn aght share dy phohlldal ad.

---oooOooo---

Ta troddan noa er ve lhunnit dy yannoo shickyr dy vel sleih rere yn date lesh vaccine noi'n ghiuraght. Ta'n troddan goll er jannoo eddyr Kiarail Vannin as Slaynt y Theay ayns eab dy choadey cummaltee yn Ellan veih cheet dy ve dy mooar ching choud's ta'n earroo dy chooishyn jeh'n ghiuraght freayll rish gyrjaghey 'sy Reeriaght Unnaneysit.

Ta oaseiryn treishteil dy jig stiagh paitchyn as sleih aegey gys 25 bleeaney as nagh row y vaccine oc noi'n ghiuraght, as yn gorley scoarnee as yn ghiuraght yiarg. Ta fysseree veih'n Shirveish Claynt Ashoonagh ayns y Reeriaght Unnaneysit soilshaghey magh dy vel ny shlee na 3.4 millioon dy phaitchyn ny saa na 16 bleeaney dy eash ayns shen gyn coadey erbee, ny ny vel slane coadey oc, as ayns gaue jeh cheet dy ve doghanit ec ny chingyssyn shoh vees trome, ny yeih dy vel ablid dy chur lhiettrimmys orroo.

Myr eiyrtys jeh shoh, ta dy chooilley phaarant as chiaraileyder as paitchey oc daa vee jeig dy eash as queig bleeaney dy eash goll er greinney dy reaghey quaaltys lesh yn er lhee cadjin oc mannagh vel yn chied towse ny'n nah towse dy vaccine oc. Ta'n vaccine goll er cur ec daa vee jeig as reesht ec 3 bleeaney 4 mee dy eash.  Ta paitchyn as sleih aegey eddyr shey bleeaney dy eash as 25 bleeaney nagh vel coadit dy slane reihalagh neesht.

Ta Lhiass Stiureyder Interim Slaynt y Theay, yn Fer Lhee Toyin Amusan, gra dy vel yn ghiuraght ny doghan trome, as dy vel feme er goaill stiagh mysh un phaitchey ass queig 'sy thie lheiys my vees eh jannoo orroo. T'ee gra nagh vel y ghiuraght as y gorley scoarnee as y ghiuraght yiarg nyn doghanyn vees jannoo er paitchynyn ynrican, as dy vod ad ve feer trome ec eash erbee. T'ee gra dy vel ad feer ghoaillagh as dy vel ad goll er skeayley-magh dy haashagh mastey sleih as nagh row y vaccine oc, as myr shoh dy vel eh scanshoil dy vel sleih cheet dy ghoaill vondeish jeh ny seshoonyn shoh, as dy jean shen cooney dy chumrail brishey magh erbee y doghan as cooney dy reayll 'syn aght sloo y gaue jeh eiyrtyssyn 'sy traa sodjey jeh'n ghiuraght. T'ee gra dy vel y vaccine shoh sauchey as fondagh as dy vel eh coadey sleih rish y vea oc.

Ta loayreyder ass-lieh Moggyl Kiarail Bunnidagh Ellan Vannin  gra dy vel y ghiuraght ny doghan feer trome as dy vel imnea dy vel yn earroo dy chooishyn 'sy Reeriaght Unnaneysit bishaghey. Ta'n loayreyder gra dy vel y vaccine jannoo seose yn saase share dy choadey sleih t'ayns gaue 'syn Ellan.

---oooOooo---

Cheayll shin ayns Traa dy Liooar yn shiaghtin shoh chaie dy row imnea nagh row paarantyn cur-lesh ny paitchyn oc dy gheddyn y vaccine neayr's traa y phandemagh Covid-19, agh 'sy Reeriaght Unnaneysit dy vel yn earroo dy chooishyn y ghiuraght goll seose. Ta imnea, my vees cooishyn cheet gys yn Ellan, dy jinnagh eh skeayley-magh, er yn oyr dy vel eh feer ghoaillagh. T'ad gra neesht dy vod yn ghiuraght ve trome dy liooar, as cha nee son paitchyn ynrican.

Ta'n Ving Choyrlee er Shirveishyn Slaynt shirrey shey olteynyn noa ec y traa t'ayn. Dy cadjin ta nuy fir jannoo seose y Ving, lesh Caairlagh, Lhiass-Chaairlagh as shiaght oltey elley ayn. Agh ec y traa t'ayn cha nel agh three oltey er-mayrn, as adsyn Carol Bamford, Lee Clarke as Margaret Simpson. Ren loayreyder ass-lieh yn Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay feeraghey dy vel queig jeh ny ynnydyn follym er jeet veih ny olteynyn reih dy irree ass yn oik shen. 

Dy cadjin ta sleih cheet dy ve nyn olteynyn rish three bleeaney. Nurree ren yn Shirveishagh Slaynt as Kiarail y Theay, Lawrie Hooper, cremmey tuarastyl bleinoil y Ving, as ren eear Chaairlagh y Ving, Andrew Cole, irree ass lurg ny v'eh cur coontey jeh olteynyn y Ving surranse liorish Mnr Hooper branlaadagh rish oor . Ren yn Lhiass-Chaairlagh, Annette Baker, irree ass neesht, as three oltey elley.  Haink Bnr Baker er yn aeraght nieuagh as caggagh crooit ec yn Shirveishagh Hooper.

Ta Mnr Hooper gra dy row marranyssyn ayns tuarastyl y Ving nurree, ga nagh ren eh rieau soilshaghey magh ny v'eh cheet er, as v'eh graa neesht nagh row eh neu-yerkit rish dy jinnagh kuse dy olteynyn irree ass er yn oyr dy row yn Rheynn fo raad caghlaa ny reillyn bentyn da'n Ving, dy yeeraghey er surransee as ymm yderyn shirveishyn, as kuse jeh ny olteynyn shassoo dy lajer noi shen. 

Magh ass shoh, va daa phlaiynt oikoil jeant ec olteynyn y Ving dy ren Mnr Hooper brishey yn code Shirveishagh as dy ren Oltey politickagh yn Rheynn, Tanya August-Hanson, Oltey y Choonceil Slattyssagh, gymmyrkey ee hene dy neu-chiart 'sy chooish neesht liorish gyllagh er olteynyn y Ving. Ren yn Ard Shirveishagh, Alfred Cannan, pointeil ronseyder neu-chrogheydagh ta ny hurneyr.

Jemayrt shoh chaie ayns soie yn Chiare as Feed va feysht ec Julie Edge er Mnr Cannan mychione ny caghlaaghyn treealit da reillyn as currym er y Ving Choyrlee er Shirveishyn Slaynt, as magh ass shoh haink feyshtyn er y clane cooish, as er-lheh er tuarastyl y ronseyder mychione ymmyrkey Mnr Hooper as Bnr August-Hanson. Dooyrt Mnr Cannan dy row y coip echey as dy row briwnys jeant nagh ren Mnr Hooper as Bnr August-Hanson brishey reillyn 'syn ymmyrkey oc, agh nagh row eh son clou y tuarastyl shen. V'eh gra, dy row sleih geearree fakin y tuarastyl shen, dy beagh caa dou cur stiagh Aghin rere Seyrsnys Fysseree dy gheddyn eh.

Ta Bnr Edge gra, choud's t'ee toiggal eh, nagh vel dy chooilley pheiagh cochianglt rish y chooish ny hug stiagh ayn feanish erbee da'n ronsaght er n'gheddyn coip jeh'n tuarastyl, as dy vel ee gindys jean yn Ard Shirveishagh cur roish y theay eh dy vel slane baghtalys ayn son pobble yn Ellan shoh.

Ta Chris Thomas briaght jeh Mnr Cannan, 'sy tuarastyl nagh row eh arryltagh dy chlou, dooar eh moylley mychione cooish y phlaiynteyder, ny bentyn da'n shirveishagh, lhisagh eh  tannaghtyn ayn myr shirveishagh. Ta Mnr Thomas shirrey, 'sy nah ynnyd, nee red cadjin eh nagh vel caa da'n phlaiynteyder prowal y feanish t'er jeet stiagh ayn.

'Sy reggyrt echey, ta Mnr Cannan gra dy dinsh eh da'n Chiare as Feed dy ren eh reaghey ronsaght neu-chrogheydagh va son ny oyryn echeysyn, as dy row shen dy yannoo briwnys row ny nagh row brishey jeh code y Reiltys er haghyrt. T'eh gra dy dinsh yn ronseyder neu-chrogheydagh dasyn nagh row brishey er haghyrt, as nagh row coontey y chassid er ve ayn, as nagh vel veg sodjey, nagh vel veg sodjey rere e varel hene, er-e-hon dy ghoaill ayns laue. 

Ta Bnr Edge briaght jeh Mnr Cannan, er-son treisht as barrant ec y theay bentyn da fir phrofeshoonagh dy feer ta gobbraghey ayns boayrd neu-chrogheydagh son Reiltys Ellan Vannin, row eh arryltagh dy chlou y tuarastyl, shaghey gra dy vod eh goll er shirrey trooid Aghin rere Seyrsnys Fysseree, as t'ee cur kione er ny t'ee dy ghra liorish gra nagh vel eh er yn Ard Shirveishagh agh dy chlou eh, as ta oltey elley 'sy chooylrey ry chlashtyn niartaghey shen.

Ta Mnr Cannan gra, er-lesh, dy vel Bnr Edge toiggal dy vel ny eiyrtyssyn shen as ta feme orroo ayns ronsaght mooar dy jarroo, as er-lheh tra ta feanishee cur feanish, as myr roortagh jeh'n chode bentyn da tayrn geill veih'n cheusthie as ny femeyn son sleih dy ve abyl dy chur ad hene rhymboo gyn ennym.

Ta Mnr Cannan gra dy vel eh shickyr nagh jinnagh Bnr Edge geearree feanishee neu-chrogheydagh soit roish ard soilshey y theay as adsyn goll er enmyssey, lesh y clane feanish oc, fo slane scrutaght y theay, er y fa cre veagh y chaghteraght yinnagh shen cur magh da sleih elley vees feme cur stiagh ayns ronsaghtyn doillee ennaghtagh. T'eh gra dy beagh yn towse dy reddyn scryssit magh cho mooar nagh beagh y tuarastyl ry hoiggal. T'eh gra my vees sleih geearree fakin y tuarastyl shen, eisht kiart dy liooar eh dy vod ad cur stiagh son shen trooid Seyrsnys Fysseree.  

As moghrey Jelune, 18 Mee Vayrt, va'n coip shen jeh'n tuarastyl clouit, as paart jeh scryssit magh, goaill stiagh slane duillag ny ghaa. Choud's ta'n tuarastyl jannoo briwnys nagh ren Mnr Hooper brishey yn code shirveishagh, t'eh gra dy row caa as ablid echey dy gheddyn rey rish y chionnid v'ayn, as dy lhisagh eh v'er n'yannoo shen. 

---oooOooo---

Ta'n Boayrd Ombudsman son Slaynt as Kiarail y Theay gra dy by vie lesh tooilley pooaraghyn dy chur bree da moyllaghyn lurg plaiyntyn currit stiagh da Kiarail Vannin. Ta currym er y Voayrd dy aa-scrutaghey as dy chur roish moyllaghyn bentyn da plaiyntyn nagh vod goll er feaysley ec oardagh feayslee Kiarail Vannin hene.  Ta kione er ve currit er 44 plaiynt neayr's Jerrey Souree nurree as ta 18 cooish fo raad foast.

Va Caairlagh y Voayrd, David Clegg, cur feanish roish y Ving son Coontyssyn Theayagh. T'eh gra dy vel kuse dy lhoobyn foshlit ayn ec y traa t'ayn, as dy by vie lesh y Voayrd dooney ad shoh. 

Ta Mnr Clegg gra, myr ta reddyn ec y traa t'ayn, dy vel mooarane so-lhoobaght ec y Voayrd ayns shiartanse dy ardyn, agh dy vel echey neesht ny ta'n Boayrd smooinaghtyn er myr rolley dy yeearreeyn, as dy row currym y Voayrd goll er jeeaghyn er reesht, as aghtyn dy hareaghey yinnagh y Boayrd lesh arrym coyrlaghey. 

Ta Mnr Clegg gra dy vel lhoobyn foshlit 'syn oardagh, as dy vel fer jeu dy vel y Boayrd cur y tuarastyl echey da Kiarail Vannin as da'n phlaiynteyder; dy vel eh cur coontey giare jeh'n tuarastyl da'n Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay, as dy vel eh clou y tuarastyl shoh.  Eisht t'eh gra dy vel eh er Kiarail Vannin cur y freggyrt echey da'n Rheynn, agh dy vel Kiarail Vannin feer chenjal er choardail dy jean y Boayrd cur da coip jeh'n choontey giare echey, as dy jean Kiarail Vannin cur coip jeh'n reggyrt echey, shaghey feme ve orroo freayll arrey er ynnydyn eggey y cheilley, myr dy beagh eh.

Ta Mnr Clegg gra dy vel shen fer jeh ny lhoobyn foshlit t'ayn eddyr y Boayrd as y Rheynn as Kiarail Vannin bentyn da fys ve oc er ny t'er ve jeant, agh eisht bentyn da yannoo aa-scrutaght, myr dy beagh eh. T'eh gra dy vel pooaraghyn y Voayrd bentyn da cur-rish plaiynt vees fo raad, as dy vel cagliagh er ablid y Voayrd dy gholl er-ash gys Kiarail Vannin, er lhimmey jeh veg agh screeu roo dy vriaght beagh eh mie dy liooar dy chur fys da'n Voayrd cre'n aght v'eh, ren ad coardail rish y traa coyrlit; ny my vees y plainteyder cheet da'n Voayrd reesht as t'eh gra, myr sampleyr, dy dooyrt Kiarail Vannin dy beagh screeuyn dy leshtal jeant liorish y date shoh, as nagh vel eh er n'gheddyn eh, as my vees shen eh, eisht dy vel y plaiynt foast fo raad.

Ta Mnr Clegg gra my vees eh bentyn da traenal ny da red ennagh strughtooroil, dy beagh feme er y Voayrd ec y cheim shoh cur barrant ayns yn Rheynn dy reayll rish jannoo aa-scrutaght, er yn oyr nagh vel y pooar eisht ec y Voayrd cheumooie jeh'n phlaiynt dy gholl stiagh ayn reesht. T'eh gra dy jinnagh y Boayrd fakin eh dy daink stiagh plaiynt mychione ard cosoyley rish, vees taghyrt ny keayrtyn, as dy jinnagh y Boayrd fakin dy vel eh er chur-rish shoh hannah, dy row gialdyn dy charraghey shoh,; vel eh er ny charraghey ayns rieughid?

Ta Mnr Clegg gra, mannagh row feme er jantys son y phlaiynteyder, t'eh gra dy beagh feme er y Voayrd jannoo red ennagh my daink plainteyder er-ash da dy ghra dy row y Boayrd faagail Kiarail Vannin dy yannoo shoh as dy ren eh soiaghey jeh agh nagh vel eh foast er n'yannoo eh, eisht 'sy chooish shen foddee dy beagh y Boayrd ayns ynnyd dy yeeaghyn er y phlaiynt myr foast foshlit, myr dy beagh eh, agh dy beagh y Boayrd sheeyney magh ny reillyn liorish shen neesht.

---oooOooo---

Ta Kiarail Vannin er veeraghey dy vel eh geeck argid faill y Stiureyder Lhee, yn Fer Lhee Sreeman Andole, choud's t'eh goaill ayns laue obbyr clinicoil ayns Leyrphoyll, agh ta Kiarail Vannin gra dy vel y faill smoo echey foast 'syn Ellan er yn oyr dy vel eh foast y peiagh cooie ec Kiarail Vannin as currym ersyn son aa-yannoo fondagh fir lhee as jannoo sessyn jeu as yn aght t'ad goll er reill 'syn Ellan.

Roish my daink yn Fer Lhee Andole dy ve gobbraghey ayns Leyrphoyll, va paart dy hraa ceaut echey er eeasaght da Thie Lheiys yn Olloo Scoill Derby as Burton-on-Trent derrey Jerrey Fouyir 2023, as ec y traa shen va'n argid faill goll er eeck ec Treisht Undinys Shirveish Claynt Ashoonagh y thie lheiys shen ayns Derby.

Neayr's ghow yn Fer Lhee Andole toshiaght er y nah vout echey er eeasaght Mee Vayrt nurree, ta'n Fer Lhee Marina Hudson er ve 'syn oik ayns shoh myr Stiureyder Lhee Interim.

Ren Oltey yn Chiare as Feed son Connaghyn, Julie Edge, briaght jeh'n Shirveishagh Slaynt as Kiarail y Theay, Lawrie Hooper, ayns soie yn Chiare as Feed Jemayrt shoh chaie quoid Stiuredeyr Lhee ta goll er failley ec Kiarail Vannin.

Ta Mnr Hooper gra dy vel un Stiureyder Lhee beayn ec Kiarail Vannin, agh ta Bnr Edge cheet er strughtoor y voayrd currit ayns ny meanyn sheshoil liorish cumraag Mnr Hooper ayns Rhumsaa, yn Fer Lhee Alex Allinson, as dy vel shen gra dy vel un Stiureyder Lhee beayn ayn, agh dy vel eh cur faaue neesht, choud's ta argid faill goll er eeck ec Kiarail Vannin, agh nagh vel eh ayns rieughid 'sy phaart echey ec y traa t'ayn, er yn oyr dy vel Stiureyder Lhee Interim ayn. as myr shoh vrie ee vel Reiltys Vannin cur argid son un Stiureyder Lhee na son daa jeu.

She Lhiass Loayreyder yn Chiare as Feed, Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Veanagh, Ann Corlett, v'ayns y chaair, as eisht ta Mnr Hooper gra dy vel eh smooinaghtyn dy row y freggyrt echey cleeir dy bollagh. Ta Bnr Edge cur eab reesht liorish gra nagh row y Shirveishagh soiaghey jeh dy vel ec y traa t'ayn Stiureyder Lhee Interim ayn, agh dy vel strughtoor y voayrd gra dy vel fer oik beayn ayn, as dy vel eh gra neesht foddee dy vel eh gobbraghey ayns Treisht y Hirveish Claynt Ashoonagh. T'ee briaght vod y Shirveishagh cur fys mychione y chostys da pobble yn Ellan son Stiureyderyn Lhee my vees oik beayn as oik interim.

Ta Mnr Hooper gra dy row feysht Bnr Edge mychione yn earroo dy leih t'er y rolley faill, as dy row eh er chur freggyrt da shen, as nagh row eh son goaill ayrn ayns coloayrtys mychione conaantyn er-lheh er faill ayns soie yn Chiare as Feed.

---oooOooo---

Ta Oltey yn Chiare as Feed son Rushen, yn Doctor Michelle Haywood, er cooilleeney gialdyn va jeant eck ayns soie Tinvaal Toshiaght Arree tra dooyrt ee dy jinnagh ee soie lussyn ny guiyee ayns ny tuill smoo ayns Ard Straid Purt le Moirrey. 

Ayns fogrey ayns ny meanyn sheshoil t'ee cur booise da immanee barroose as gleashtan ren gimman dy kiarailagh shaghey ny blaaghyn, as choud's ta fys eck nagh jean ad tannaghtyn ayn, my vees ny tuill foast ayns shen 'sy tourey dy jean ee soie geraniumyn. T'ee gra dy jean ee freayll rish tayrn geill da stayd agglagh ny raaidey derrey vees red ennagh jeant ec yn Rheynn Bun-Troggalys dy reaghey karraghey eh. T'ee gra dy vel ee treishteil nagh bee eh urree dy hur-smooinaghtyn er soie myn-viljyn ny Nollick ny lussyn y chree geuragh.

Ayns soie Tinvaal y vee shoh chaie vrie cumraag yn Doctor Haywood 'sy rheynn reihyssagh, Loayreyder yn Chiare as Feed Juan Watterson, cuin veagh yeearree son argid dy ghoaill ayns laue obbreeyn ronsee as kiaddaghyn as myn-phoyntyn ayn curritda'n Tashtey.

Ec y traa shen, ren yn Shirveishagh Bun-Troggalys, Tim Crookall, gra dy vel strughtoor raaidey Ard Straid Purt le Moirrey er vailleil as dy vel feme er claare argidoil er-lheh dy aa-hroggal eh, lesh claareyn argidoil t'ayn hannah ynrican son cummal seose moggyl ny raaidyn mooarey 'sy stayd t'ad ayn nish. T'eh gra dy vel yn Rheynn er tayrn magh kuse dy reihyn dy cummaghyn draghtit cowreydagh son Ard Straid Purt le Moirrey, agh dy lhiggey da'n skeim goll er oaie, dy vel feme er ronsaghtyn elley jeh'n ynnyd, dy ghoaill ayns laue prowalyssyn radar ta goll trooid y thalloo dy gheddyn magh vel bun-shirveishyn fo halloo ny strughtooryn elley, myr sampleyr sellaryn, as foddee dy vel ad fo ny troggalyn rish y raad. T'eh gra dy jean ny eiyrtyssyn ny prowalyssyn shoh goll stiagh ayns kiaddey as myn-phoyntyn ayn son y chalee.

Ta Mnr Crookall ra dy row cooishyn dellal, goaill stiagh Ard Straid Purt le Moirrey, currit roish yn Tashtey 22 Mee Luanistyn nurree agh dy row ad jiooldit, agh dy vel yn Rheynn er ve gobbraghey rish yn Tashtey, as dy vel ny cooishyn dellal jeant rere yn date er ve jeant aarloo son coardail cheusthie jeh'n Rheynn, roish my vod ad goll er cur roish yn Tashtey reesht son reaghys, as dy row eh treishteil dy beagh shen ny s'anmee 'sy chiaghtin shen ny dy moghey 'sy chiaghtin lurg shen – shen dy ghra, er-lhiam, dy beagh ad currit roish yn Tashtey liorish y date shen, shaghey dy beagh reaghys jeant ec yn Tashtey liorish y date shen.

Vrie Mnr Watterson mychione yn oyr ren yn Tashtey jiooldey y chooish dellal yn chied cheayrt. Ta Mnr Crookall gra dy row yn Tashtey geearree yn Rheynn dy ghoaill ayns laue yn obbyr cheusthie jeh'n chlaare argidoil v'ayn hannah, agh dy row y clane claare argidoil rheynnit dy bollagh hannah, as va geill goll er chur da dy row y yeearree shoh chaie ayns ennym y Hirveishagh roish Mnr Crookall, Mnr Thomas, as nagh row yn Tashtey maynrey mychione shen noadyr. Agh t'eh gra dy vel eh treishteil dy bee caa dy gholl er oaie lesh y cheayrt shoh.

---oooOooo---

Ta imnea mastey studeyryn Scoill Ard Balley Kermeen as mastey ny paarantyn oc mychione reillyn noa ren yn ard er ynsee, Graeme Corrin, fograghey magh yn chiaghtin shoh chaie tra dooyrt eh nagh beagh kied ec studeyryn goll gys y phremmee tra va lessoonyn goll mannagh row stayd er-lheh oc.

Ta un phaarant as daa neen echey 'sy scoill, Marcus Thornton, gra dy nee ommidjagh eh ayns rieughid, as dy lhisagh paitchyn 'sy lhing shoh lowit dy gholl gys y phremmee traa erbee as ta feme oc er.  T'eh gra dy vel eh toiggal dy row boutyn dy assee goll er jannoo ayns Balley Kermeen, as er-lesh dy vel Mnr Corrin jannoo ymmyd jeh shoh myr leshtal dy chur lhiettrimmys er shen veih taghyrt, agh dy vel eh jeeaghyn dy vel eh jannoo ymmyd jeh oard mooar dy vrishey galchro.

Chammah's boirey mychione ny studeyryn as feme orroo goll gys y phremmee hene, ta imnea mychione cur lhiettrimmys er entreilys da ny premmeeyn  da neenyn as ta'n amm jannoo orroo. Er y gherrid va ronsaght liorish studeyryn Balley Kermmeen soilshaghey magh dy row 1,200 oor dy ynsagh caillt liorish neenyn dagh blein er coontey pianyn yn amm.

Ta Mnr Corrin gra dy vel cultoor 'sy scoill dy vel dagh shallid jeh'n ynsagh scanshoil, as er yn oyr shen dy vel ad greinnaghey ny studeyryn dy yannoo ymmyd jeh ny seyraadyn roish my vel lessoonyn goaill toshiaght, as tra vees brishey ayn ny ec traa kirbyl, shaghey faagail lessoonyn. T'eh gra, laa dy row er y gherrid, dy row kied currit da 163 studeyr dy aagail lessoonyn son caghlaaghyn oyr.

---oooOooo---

Ta'n Rheynn Ynsee, Spoyrt as Cultoor er chur stiagh yeearree son kied phlannal son ynnyd cloie son paitchyn ayns Forsdal, cheu-chooylloo jeh'n vunscoill. Veagh magher spoyrt noa as ard son ynsaghey cheumooie. Veagh tommanyn as faiyr orroo troggit myr ayrn jeh aa-lhiassaghey yn ard, agh t'eh fo'n Rheynn freayll y creatlagh drappal as ynnyd cloie t'ayn hannah. Veagh thie souree troggit as veagh croan brattagh ayn, as cassan veagh goll mygeayrt oirryn y vagher spoyrt.

---oooOooo---

Bee Halley Ard Valley Ghoolish dooint rish three laghyn 'sy chiaghtin shoh. Cha row entreilys da'n theay Jelune, 18 Mee Vayrtas nee eh tannaghtyn dooint jerrey Jerdein, yn chied laa as feed, Mee Vayrt. Hig yn halley dy ve foshlit da'n theay reesht Jerdein, yn chied laa as feed Mee Vayrt.

Shoh choud's ta olteynyn wirran y Choonceil jannoo aarloo son keayrt da'n phreeu-valley liorish y Ven-Rein Camilla jiu as laa ny vairagh; hig yn cheayrt hene Jecrean yn feedoo laa Mee Vayrt, tra nee ish fograghey magh dy hoikoil dy vel Doolish er jeet dy ve ny ard valley ayns sharmaneys giare 'sy halley, as bee breid tayrnit veih leac.

Bee kuse dy raaidyn ayns Doolish dooint neesht Jecrean veih 10 er y chlag 'sy voghrey. 

Haink Doolish dy ve ny ard valley Mee Voaldyn 2022 myr ayrn jeh feaillaghyn jubilee platinum y nah Ven-rein Ealisaid, fer jeh hoght baljyn haink dy ve nyn ard valjyn ec y traa shen. Va Doolish reiht son three oyryn er-lheh: 
•    dy row cochianglys rish Undinys Reeoil ny Baatyn Sauaillagh, va currit er bun liorish yn Reejerey William Hillary tra v'eshyn baghey ayns Doolish, as dy row y Ven-rein Ealisaid ny patroon jeh'n Undinys;
•    dy row yn ard mygeayrt cheu y phurt goll er aa-vioghey; as
•    bea chultooroil yn Ellan, vees goaill stiagh Feailley Kiaulleeaght Vannin, the Guild.

She'n chied valley mastey Croghaneyn ny Crooiney dy heet dy ve ny ard valley, as dy hoikoil she'n un ard valley ayns Mannin, ny yeih dy vel daa voir-agglish ayns Purt ny Hinshey: yn shenn er er Inish Pharick as y fer noa va troggit myr keeill as kione currit urree 'sy vlein 1884. Ec y traa shen va'n Aspick Rowley Hill gaccan dy row eh ro vooar, agh va shiartanse dy leih smooinaghtyn ec y traa shen foddee dy jig ee dy ve ny moir-agglish, agh cha daink shen derrey bunnys cheead blein ny s'anmee 'sy vlein 1980. 

Agh er y gherrid va stayd myr pro-voir-agglish currit er Keeill Noo Moirrey yn Ellan ayns Doolish, vees ny keeill Chatoleagh.
 

More from Manx Gaelic